Arsitektur Minangkabau

Arsitektur Minangkabau adolah arsitektur nan bantuak, struktur, fungsi, ragi, jo caro pambangunannyo diwarihkan sacaro turun tamurun dek urang Minangkabau, utamonyo nan mauni wilayah Sumatera Barat, Indonesia. Arsitektur iko marupokan arsitektur nan sangaik khas di Indonesia ditando dek katakteristik atok gonjong, yakni bantuak atok palano nan malangkuang ka ateh sarupo tanduak kabau.[1]

Istano Basa paninggalan Karajaan Pagaruyuang di Batusangkar, Kabupaten Tanah Datar, Sumatera Barat.

Sacaro tradisional, arsitektur Minangkabau ado pado rumah adat nan disabuik rumah gadang, lumbuang padi nan disabuik rangkiang, dan balai adat nan disabuik balairuang. Rumah gadang adolah rumah tingga nan diuni sakalompok kaluarga. Rangkiang ado di laman rumah gadang untuak manyimpan padi hasia manuai. Adopun balairuang adolah tampek bakumpua sakalompok kapalo kaluarga bamupakaik. Katigo bangunan iko dicirikan jo atok gonjong dan struktur pangguang.[2] Karakteristik tasabuik barikuiknyo mamangaruahi bangunan nan ado kudian salapeh Islam masuak ka Minangkabau, yakni surau atau musajik.[3]

Arsitektur Minangkabau dirancang manyasuaikan iklim daerah tropis jo kondisi topografi.[4] Bangunan tradisional Minangkabau manunjuakkan kamampuannyo dalam mahadapi bancano sarupo gampo bumi nan acok malando wilayah Sumatera Barat. Material nan digunokan dominan manggunokan kayu. Namun, kini, alah jarang masyarakaik nan mandirikan bangunan jo material tradisional dek katabatasan bahan, utamonyo kayu.[5][6]

Karakteristik suntiang

Gonjong suntiang

Di antaro paninggalan paliang tuo dari bangunan jo atok bagonjong: Rumah Gadang Kampai Nan Panjang (atas) dan Balairung Sari Tabek (bawah). Kaduonyo dipakirokan barasa dari abaik ka-17.

Ado pabedaan pandapaik tantang asa usua bantuak gonjong. Hal iko dikaranokan sumber sijarah Minangkabau umumnyo barasa dalam bantuak lisan, yaitu malalui patatah-patitih atau carito nan disabuik sabagai tambo. Di antaro pandapaik takaik asa bantuak atok gonjong, ado nan mangaikkannyo jo bantuak tanduak kabau, haluan kapa, jo daun siriah basusun.[7][8][9][10][11]

Pandapaik tantang bantuak atok gonjong barasa tanduak kabau didasarkan pado kaba tantang asa usua kato Minangkabau. Manuruik kaba, pado maso daulu datang pasukan nan handak manyarang wilayah Minangkabau. Untuak managah paparangan, panguaso satampek mausuakan patampuran dilakukan sacaro simbolis jo adu kabau. Kabau miliak panguaso satampek manan dalam adu kabau sainggo mainspirasi masyarakaik manamoi kato Minangkabau, barasa dari kato "manang" jo "kabau".[12][13][8]

Samantaro itu, pandapaik nan manyabuik atok gonjong barasa dari bantuak haluan kapa dikaikkan jo kisah pandaratan kapa Iskandar Zulkarnain nan manuruik tambo marupokan salah saurang niniak muyang urang Minangkabau.[14] Palimo parang Iskandar Zulkarnain dikisahkan balayia ka Asia Tenggara jo mandaraikan kapa di puncak Gunuang Marapi.[15] Atok gonjong nan sapinteh manyarupoi kapa dibuek sabagai ujuik mangana urang Minangkabau ka niniak muyangnyo.[7][16] Manuruik Syafwandi, panaliti arsitektur Minangkabau dari Universitas Negeri Padang, pandapaik tantang asa usua gonjong dari bantuak haluan kapa dikuekkan jo gala nan diagiah ka tukang rumah adat, yakni "nankodoh rajo", nan aratinyo pamimpin kapa rajo.[13]

Adopun pandapaik lainnyo mangatokan bantuak gonjong malambangkan daun siriah basusun dek siriah sajak lamo manjadi palambang budaya nan sangaik pantiang jo sakral di Minangkabau. Dek urang Minangkabau, siriah bamakna sabagai panyambuang tali silaturahmi. Sampai kini, siriah masih dipakai dalam satiok alek adat Minangkabau.[9][17]

Di antaro paninggalan paliang tuo dari bangunan jo atok bagonjong yakni Rumah Gadang Kampai Nan Panjang di Nagari Balimbiang dan Balairung Sari di Nagari Pariangan nan ado di Kabupaten Tanah Datar. Kaduonyo dipakirokan barasa dari paninggalan abaik ka-17.[18][19][20] Rumah Gadang Kampai Nan Panjang marupokan rumah gadang miliak Suku Kampai nan alah diwarihkan sacaro turun-tamurun kapado limo generasi. Adopun Balairung Sari marupokan tampek musyawarah jo patamuan tokoh-tokoh masyarakaik mambicarokan sagalo hal takaik adat Minangkabau.[21][18]

Kini, kantua-kantua pamarintahan di Sumatera Barat maadopsi desain atok gonjong.[22] Di lua Sumatera Barat, atok bagonjong ditanamokan dek urang Minang nan marantau, utamonyo nan mambukak kadai nasi. Gonjong alah manjadi simbol nan digunokan pado tampilan bangunan rumah makan Padang nan taseba di saluruah Nusantara.[8]

Katarangan suntiang

Rujuakan suntiang

Daftar pustaka suntiang