Urang Rejang

(Dialiahkan dari Suku Rejang)

Urang Rejang marupokan salah ciek suku tatuo di Sumatera nan mandiami sebagian wilayah Provinsi Bangkulu saaik iko. Sebaran masyarakaik suku Rejang ado di Kabupaten Rejang Lebong, Kabupaten Kepahiang, Kabupaten Bangkulu Tengah, Kabupaten Bangkulu Utara, jo Kabupaten Lebong. Suku Rejang diyakini subagai panduduak asli wilayah Bangkulu, sakaliguih panghuni patamo atau suku tatuo.[1]

Urang Rejang
Jumlah populasi

385.000 jiwo

Kawasan bapopulasi cukuik banyak
Kabupaten Rejang Lebong, Kabupaten Kepahiang, Kabupaten Bengkulu Tengah, Kabupaten Bengkulu Utara, Kabupaten Lebong
Bengkulu, Sumatra Selatan
Indonesia
Bahaso
bahaso Rejang, bahaso Indonesia
Agamo
Islam
Kalompok etnik takaik
Urang Lembak, Urang Serawai, Urang Lintang, Urang Basemah, Urang Bengkulu, Urang Kerinci

Subagai salah ciek suku banso tatuo di Sumatera, Urang Rejang mandominasi wilayah Kabupaten Rejang Lebong. Urang ko marupokan suku jo populasi tabanyak di provinsi Bangkulu, yaitu bajumlah 385.000 jiwo. [2]

Sijarah suntiang

Asa-usua Urang Rejang diyakini barasa dari Rhe Jang Hyang, yaitu saurang laluhua suku Rejang nan barasa dari Mongolia. Rhe Jang Hiang dipicayo singgah dan manatap di wilayah Bangkulu pado tahun 2090 sabalun masehi (SM). Basamo kalumpoknyo, Rhe Jang Hiang managakan pakampuangan di Kutai nuak nan barado di Napal Putih, Bangkulu Utaro. [1]

Jang adolah kato-kato nan asli barasa dari kalimat Merejang, untuak menyingkatkan kato-kato iko disabuiklah Jang, mako manjadilah inyo Urang Jang. Arti kato Merejang adolah bajalan indak malalui jalan. Sarupo kito katahui pado zaman nenek moyang kito dahulu, mereka acok malakukan pangambaroan, bapindah-pindah tampek dari suatu daerah ke daerah nan lain, hal iko dikaranokan tampek tingga mereka nan lamo panduduaknyo alah banyak jo kasubuaran lahan patanian mereka pun alah bakurang, mako ada di antaro mereka baiak sacaro sakaluargo maupun sacaro kalumpok-kalumpok ketek malakukan pangambaroan untuak mancari lahan patanian atau suatu daerah nan dapek mamanuahi kabutuahan hiduik mereka, baitulah sataruihnyo hinggo baabaik-abaik kamudian hinggo mereka bapencar ka sagalo arah, hinggo sampailah mereka ka pulau-pulau di Indonesia iko.

Urang Jang iko barasa dari Berunai/Serawak di pulau Kalimantan. Mereka merejang darat, sungai jo lauik hinggo akhianyo sampailah salah ciek kalumpok mereka ka pulau Sumatera, merejang ka daerah Palembang (Selebar Daun), ka daerah Bangkulu (sungai Serut)/Jang Lebong/Jang Musai/Jang Tengeak/Jang Lembok/Jang Lekiten/Jang Pesisia.

Daerah atau tanah nan mula-mula ditampeki Jang dari Serawak. Dari kalumpok-kalumpok urang nan merejang dari Serawak, ado nan akhianyo sampai ka daerah Rejang, nan maso dahulu disabuik Renah Pelawi nan barasa dari kato-kato “Renah” = dataran randah dan “Pelawi” = nama pohon-pohonan, atau jo arti “dataran randah nan banyak ditumbuahi pohon pelawi. Renah Pelawi iko tanahnyo cukuik subua jo kayo ka hasia bumi barupo ameh jo perak nan disabuik “Lebong “ atau Rejang Lebong kini.

Satalah babarapo lamo mereka manatap di Renah Pelawi, jo panduduaknyo samakin bakambang hinggo Renah Pelawi samakin padek panduduaknyo, kamudian dikaranokan kabiasoan laluhua mereka, sebagian mereka mulai Merejang baliak guno mancari daerah/tanah nan subua untuak manjadi lahan patanian bagi rakyaiknyo.[3]

Agamo suntiang

Pado maso dahulu sabalun bakambangnyo agamo Islam, agamo nan bakambang jo mampangaruahi tata kahiduikan masyarakaik tapangaruah dek ajaran atau agamo Budha[3].

Namun, di maso modern iko agamo Urang Rejang mayoritas, jo ampiang sadoalahnyo mamaluak agamo Islam. Subagaimano muslim di Indonesia, masyarakaik Rejang manganuik juo paham Sunni jo Mazhab Imam Syafii. Organisasi keagamoan nan banyak diikuiki masyarakaik juo Nahdlatul Ulamo jo Muhammadiyah.

Kabaradoan umaik Hindu atau Budha jo Kristen di pamukiman masyarakaik Rejang umuamnyo takaiik jo masyarakaik non-pribumi nan malatar balakanginyo. Umaik ​​Hindu di wilayah adaik Rejang umuamnyo masyarakaik Bali, umaik Buddha sabagian gadang Tionghoa Indonesia jo Kristen sabagian Batak jo Jawa .[4]

Salain itu, ado pulo sabagian ketek masyarakaik Rejang nan manganuik Tarekat Naqsyabandiyah, khusuihnyo di Dusun Suko Datang, Rejang Lebong.[1]

Budayo suntiang

Islam dianggok subagai bagian dari agamo masyarakaik jo bagian nan indak tapisahkan dari budayo saaik iko. Islam mampangaruahi tato caro pamakaman, panggunoan makanan halal, sarto mambudayokan sholat jo tahlila di masjid.[4] Urang ko indak adaptif tahadok pakambangan di lua daerah. Iko dek karano kultur masyarakaik Rejang nan sulik untuak manarimo pandapaik di lua dari pandapaik nan lazim manuruik pandapaik mareka, dan iko manjadi bukti kayakinan jo katoatan mareka tahadok adaik-istiadaik nan balaku sajak daulu kala. Hal iko manggambarkan baso sajak zaman dahulu suku Rejang alah mamiliki adaik-istiadaik.

Karano mayoritas Urang Rejang masih mampatahankan kabudayoan mareka, indak heran jikok hukum adaik nan sarupo dando jo cuci kampuang masih dipatahankan hinggo kini. Urang Rejang sangaik mamuliakan harago diri, sarupo halnyo panjagoan martabaik kaum padusi, panghinoan tahadok para pancilok, jo panyiksoan jo pambarian hukum dando ka bakeh palaku zina. Dikaranokan kasasuaian tradisi Rejang jo ajaran Islam, urang Rejang alah mangubah kapicayoan tadaulu mareka ka ajaran agamo Islam. Hinggo kini, budayo mareka identik jo nuansa Islam.

Pado zaman kini, alah banyak bujang-gadih urang Rejang nan alah manampuah pandidikan tinggi sarupo ilmu pandidikan kaguruan, ilmu kasehatan, ilmu hukum, ilmu ekonomi, sastra, jo lain-lain. Banyak nan alah manakuni profesi sabagai pagawai nagari, pajabaik teras, dotor, pagawai swasta, pangacara, polisi, jo babagai profesi nan mamiliki kahormatan manuruik masyarakaik modern pado era kini.

Bahaso suntiang

Pado mulonyo Urang Jang iko barasa dari ciek katurunan, namun satalah sakian lamo, satalah mereka merejang ka daerah lain jo bagaua jo suku-suku lainnyo, mako banyak tadapek baiak dalam bahaso/dialek/logat mangalami parubahan, tapi pado umuamnyo artinyo samo, kito contohkan subagai barikuik : Dau = Deu = Dew; Lalau = Laleu = Lalew; Moi = Mai; Telau = Teleu = Telew; jo lain subagainyo. Atau jo kato lain bahso bahaso Jang satiok daerah mampunyoi ciri-ciri logat/dialek nan khas jo iko marupokan aset budayo urang Jang. Kabaradoan urang Jang dapek dibuktikan jo adonyo bahaso jo tulisan tasandiri, bahaso Jang disabuik jo bahaso Jang, sadangkan tulisan Jang disabuik jo Ka, Ga, Nga jo sataruihnyo.[3]

Urang Rejang mampunyoi pabedaan nan mancolok dalam dialek bahasonyo. Dialek Rejang Kepahiang mampunyoi pabedaan jo dialek Rejang di Kabupaten Rejang Lebong nan dikenal jo dialek Rejang Curup, dialek Rejang Bangkulu Utara, dialek Rejang Bangkulu Tangah, jo dialek Rejang nan panduduaknyo di wilayah kabupaten Lebong. Manuruik kanyatoan nan ado, dialek dominan Rejang tadiri tigo macam. Dialek tasabuik di antaronyo:

  • Dialek Rejang Kepahiang (wilayah Kabupaten Kepahiang)
  • Dialek Rejang Curup (wilayah Kabupaten Rejang Lebong, Kabupaten Bangkulu Tangah, jo Kabupaten Bangkulu Utara)
  • Dialek Rejang Lebong (wilayah Kabupaten Lebong jo wilayah Kabupaten Bangkulu Utara nan badakekan jo wilayah Kabupaten Lebong)

Dari tigo pangalompokan dialek Rejang tasabuik, kiniko Rejang tabagi manjadi Rejang Kepahiang, Rejang Curup, jo Rejang Lebong. Namun, walaupun dialek dari katigo bahaso Rejang tasabuik relatif babeda, tapi satiok panutua asali bahaso Rejang dapek mamahami pabedaan kosakato wakatu komunikasi balansuang. Karano pabedaan tasabuik saroman pabedaan dialek pado bahaso Inggirih Amerika, bahaso Inggirih Britania, jo bahaso Inggirih Australia. Sacaro filosofis, pabedaan dialek bahaso Rejang tajadi dek karano faktor geografis, faktor sosial, jo faktor psikologis dari suku Rejang itu surang.

Pakawinan suntiang

Terdapek bantuak-bantuak pakawinan nan dimiliki dek suku banso Rejang. Adopun bantuak-bantuak tasabuik adolah :

1. Pakawinan biaso yakni pakawinan nan diawali jo asen/perasaan manuruik adaik bekulo. adaik bekulo adolah sagalo tahapan nan dilalui jo mengutamokon mufakat dan dikatahui dek masyarakaik luas.

2. Pakawinan sumbang yakni pakawinan nan tajadi dikaranokan adonyo kasalahan dalam parilaku nan manyababkan urangtuo malu. Salah cieknyo bisa dikaranokan lari dikaranokan indak disatujui salah ciek pihak. Sahinggo dalam pelaksanoan pakawinannyo indak sadoalah tahapan dilakukan. Namun baitu dando adaik yakni mas kawin wajib dibayiakan.

3. Pakawinan ganti lapiak (mengebalau), yakni pakawinan nan apobilo salah ciek pihak meningga dunio kamudian digantikan dek dunsanak dari pihak nan maningga tasabuik.

4. Kawin paso, yakni pakawinan nan dipasokan untuak dilangsuangkan, tarutamo pado tahapan akaik nikah dikaranokan alah hamil duluan. Apobilo iko tajadi mako urangtuo dikanakan dando yakni mamotong kambiang untuak menepung mata hari.[5]

Pakawinan pado suku banso Rejang dikenal jo melalui babarapo rangkaian yakni kagiatan sabalun pakawinan yakni : midiak, bekulo, betunang, sembeak sujud, majok bakea sematen melandai, basen asuak-basuak dan basen kutei. Kagiatan nan disalanggarokan pado tahap pakawinan yakni: m’duo sudut, temje kemujung, nyebeliak, mengesok, demaper bakea sematen ngen ngenyan, temu’un gung kecitang, megikeak dan mei suwei. Satalah pakawinan mako dilakukan tempung sematen ngen ngeyan jo percikan kapado kaduo pangantin.

Jadi pakawinan di dalam suku banso Rejang indak hanyo dilakukan sacaro adaik tatapi nan labiah utamo adolah pakawinan sacaro agamo yakni manikah nan dilakukan ijab qabul. Dek karano itu dari saluruah bantuak pakawinan, mako ijab qabul wajib dilaksanokan subagai syaraik sahnyo sabuah pakawinan.

Duo bantuak kagiatan dalam pakawinan masyarakaik suku banso Rejang yakni mengikeak jo uleak. Mengikeak jo uleak bisa dilakukan basamoan atau babeda waktu tapi nan didahulukan adolah manikah karano kawajiban ijab kabul nan manjadi sahnyo sabuah pakawinan. Sadangkan uleak bisa dilakukan di hari nan babeda satalah adonyo hasil mufakaik wakatu jo tampek dilaksanokannyo alek tasabuik.[5]

Caliak pulo suntiang

Rujuakan suntiang

  1. a b c Media, Kompas Cyber (2022-02-07). "Sejarah Suku Rejang, Salah Satu Suku Bangsa Tertua di Sumatera Halaman all". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-02-25. 
  2. Rejang Of Indonesia. Peoplegroups.org. Diakses 25-02-2023
  3. a b c Setiadi, Putra (2014). Penyelesaian Konflik Ssosial Yang Timbul Dari Pemasangan Tapal Batas Kabupaten Rejang Lebong Dan Kabupaten Kepahiang Berbasis Hukum Kearifan Lokal. (PDF). Universitas Bengkulu. Diakses 25-02-2023
  4. a b Asha, Lukman (2016). "The Arrival and Development of Islam in Rejang Lebong Regency". AJIS: Academic Journal of Islamic Studies (dalam bahasa Indonesia). 1 (1): 59–76. ISSN 2548-3285. 
  5. a b Devi, Silvia (2017). Tradisi Masyarakat Suku Bangsa Rejang di Kecamatan Pondok Kelapa Archived 2023-02-25 di Wayback Machine.. suluah.kemdikbud.go.id. Vol. 20, No. 2. Diakses 25-02-2023