Urang Mandailing

(Dialiahkan dari Suku Mandailing)

Urang Mandailing atau di dialek Minang lainnyo diijo Mandailiang bukan sub etnik Batak nan mauni Kabupaten Mandailing Natal, Kabupaten Padang Lawas, Kabupaten Padang Lawas Utara, jo sabagian Kabupaten Tapanuli Selatan, Sumatera Utara. Urang Mandailing ado pulo nan marantau sampai ka Sumatera Barat jo Riau. Malah ado pulo nan sampai ka Malaysia inggo mambantuak komunitasnyo sajak zaman parang pidari.[3] Sabagian pihak mangatokan baso Mandailing marupoan bagian dari Urang Batak. Namun pihak lainnyo bapandapaik baso Mandailing marupoan kalompok masyarakaik nan babeda. Hal iko nampak dari pabedaan sistem sosial, asa usua, jo kapicayoan.[4] Inyo parnah barado di bawah pangaruah Kaum Padri dari Minangkabau, sahinggo sacaro kultural suku iko dipangaruahi oleh budayo Islam.

Urang Mandailing
Anak daro jo marapulai Mandailing saisuak
Total populasi
1.700.000 (Sensus 2010)[1]
Kawasan jo populasi nan signifikan
Sumatera Utaro1.035.000
Sumatera Barat214.000
Riau210.000
Jakarta80.000
Malaysia70.000[2]
Bahaso
Mandailing (utamo)
Minangkabau, Melayu
Agamo
Islam (mayoritas)
Kristen, Parmalim, Animisme
Kalompok etnis takaik
Minangkabau, Melayu, Alas, Gayo

Etimologi suntiang

Sacaro etimologi Mandailing barasa dari kato "Mandala Holing", sabuah federasi nan parnah hadir di Tapanuli Salatan pado abaik ka-12. Kato iko tataro dalam Surek Tumbaga Holing (Serat Tembaga Kalinga). Sabagian sosiolog juo bapandapek bahwo asal kato Mandailing barasa dari kato “Mande Hilang”.[5]

Sijarah suntiang

Dalam catataikan Serat Tembaga Kalinga, bahwo di abaik ka-12 parnah tagak sabuah karajaan di kawasan Mandailing nan marupokan salah satu dari federasi Karajaan Kalingga. Kawasan karajaan itu tabantang antaro Portibi (Padang Lawas) hinggo Panyabungan (Mandailing Godang). Dalam Kitab Nagarakertagama karya Empu Prapañca disabuikkan bahwo ekspedisi Majapahit alah mancapai Mandailing pado tahun 1365.[6]

Pamukiman patamo etnis Mandailiang dipakirokan barado di sapanjang Sungai Batang Gadis, nan bahulu di Gunuang Kulabu jo bamuaro di Samudera Hindia. Hal iko juo badasarkan riwayaik marga-marga di Mandailiang nan mangaikkan kahidupan nenek moyang inyo di sungai iko. Saperti marga Lubis nan marupokan katurunan Sibaitang jo Silangkitang, sarato marga Nasution nan barasa dari Sibaroar. Baitu juo riwayaik marga Rangkuti jo Pulungan nan manyatokan bahwo asa inyo dari sahiliran Batang Gadis. Kalompok-kalompok masyarakaik iko dipimpin oleh kapalo suku nan basipek otonom, sahinggo inyo mampunyoi aturan adaik surang-surang.[7] Di kawasan Mandailing Hulu (Mandailing Julu) banyak bamukim jo manjadi tampek asa klan Lubis, sadangkan di kawasan Mandailing Hilir (Mandailing Jae/Godang) dihuni oleh kalompok Nasution, Rangkuti, jo Pulungan.

Pado paruah patamo abaik ka-19, Parang Padri bakacamuak di Sumatra Barat. Parang iko dipimpin oleh kalompok ulama puritan nan kamudian malakukan invasi ka Mandailiang, hinggo ka tapian Danau Toba. Akibaik sarangan itu, banyak masyarakaik Mandailiang nan dibaok jo dipakarajokan di Pasaman, Sumatra Barat. Sabagian kalompok lainnyo ado nan baimigrasi ka Riau, Sumatra Timur, hinggo Samananjuang Malaya.[8] Di Samananjuang Malaya, kalompok Mandailiang dipimpin oleh Rajo Asa, jo kamanakannyo Rajo Bilah. Basamo dengan Sutan Puasa, inyo talibek dalam Parang Klang antaro tahun 1866 hinggo 1873.[9]

Satalah Balando barhasil manakluakkan pasukan Paderi, kawasan Mandailiang dimasuakkan ka dalam bagian administrasi Sumatra's Westkust nan bapusek di Padang.[10] Di patangahan abaik ka-19, Balando managakan benteang patahanan di Singengu jo Kotanopan. Hinggo panduduakan Japang, Balando hanyo manampekkan saurang kontroler di Mandailiang, yaitu di Kotanopan.

Marga suntiang

Marga (klan) dalam suku Mandailiang diturunkan sacaro patrilineal dari ompu parsadaan (nenek moyang) nan samo. Para panagak suatu marga biasonyo adolah saurang tokoah kharismatik nan dipicayo marupokan nenek moyang klan tasabuik. Dalam marga Nasution misalnyo, saurang tokoah kharismatik nan dipicayo sabagai asa usua klan tasabuik adolah Si Baroar Nan Sakti. Sibaroar diyakini adolah anak dari Batara Payung Tuanku Raja Nan Sakti, nan marupokan kaluargo dari Karajaan Pagaruyuang nan marantau ka daerah Mandailing.

Dalam pakambangannyo, ado pulo klan nan barasa dari satu nenek moyang namun tapacah manjadi babarapo marga, saperti marga Pulungan, Lubis, jo Harahap nan barasa dari Namora Pande Bosi; marga Rangkuti jo Parinduri nan marupokan katurunan Mangaraja Sutan Pane; sarato marga Matondang jo Daulay nan marupokan anak cucu Parmato Sopiak. Satalah abaik ka-16, marga Lubis jo Nasution marupokan duo klan nan mampunyoi katurunan tabanyak, jo para katurunannyo manjadi rajo-rajo adaik di Mandailing. Babarapo marga lainnyo nan juo bagian dari suku Mandailing adolah: Batubara, Parinduri, Hasibuan, Dalimunthe, Mardia, jo Rambe.

Kapicayoan suntiang

Urang Mandailing hampia kasaluruahannyo baragamo Islam nan mandapekkan pangaruah dari Kaum Padri di abaik ka-19. Saperti halnyo mayoritas masyarakaik Nusantara, etnis ko manganuik mazhab Syafi'i.

Sabagian ketek urang Mandailing juo ado nan baragamo Kristen. Ajaran Kristen di Mandailing patamo barado di Pakantan nan dibaok oleh panginjil dari Swiss jo Rusia pado tahun 1821. Oleh karanonyo, gereja tatuo di Tapanuli talatak di Huta Bargot, Pakantan. Urang Kristen Mandailing kini ko hanyo sakitar 1%, dan hampia sadoalah urang Mandailing Kristen basinode di GKPA, nan basamoan dengan urang Angkola nan baragamo Kristen. Hal iko dikaranokan ado babarapo kasamoan budayo antaro Angkola jo Mandailing nan mamungkinkan urang-urang Angkola jo Mandailing Kristen barado di bawah sinode Gereja nan samo.

Caliak pulo suntiang

Rujuakan suntiang

  1. Indonesia's Population: Ethnicity and Religion in a Changing Political Landscape. Institute of Southeast Asian Studies. 18 Maret 2003. ISBN 9812302123. 
  2. viva.co.id Didata Malaysia, Tor-tor Tetap Milik Tapanuli Archived 2012-07-21 di Archive.is
  3. Media, Kompas Cyber. "Tor-tor, Pengakuan Malaysia atas Komunitas Mandailing". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2019-11-07. 
  4. LUBIS, A. (2003). TRANSFORMATION OF MANDAILING CULTURAL IDENTITY AND LEADERSHIP. Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society, 76(1 (284)), 55-79. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/41493487
  5. Edi Nasution, Tulila: muzik bujukan Mandailing, 2007
  6. Basyral Hamidy Harahap, Derap Langkah Mandailing-Natal, 1997
  7. Abbas Pulungan, Perkembangan Islam di Mandailing, 2007
  8. Christine Dobbin, Islamic Revivalism in a Changing Peasant Economy: Central Sumatra, 1784–1847; 1983
  9. Abdul-Razzaq Lubis and Khoo Salma Nasution. Raja Bilah and the Mandailings in Perak: 1875–1911. Kuala Lumpur: Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society (MBRAS), 2003
  10. Fadila, Zikri (2018) (dalam bahaso id). PENERBITAN MINANGKABAU MASA KOLONIAL: Sejarah Penerbitan Buku di Fort de Kock (Bukittinggi) 1901-1942. Gre Publishing. ISBN 978-602-7677-59-3. https://books.google.co.id/books?id=5Wh_DwAAQBAJ&pg=PA56&dq=1837+%22Sumatra's+Westkust%22&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj_5Ivro6fqAhUCfX0KHfsJAL8Q6AEwAHoECAAQAg#v=onepage&q=1837%20%22Sumatra's%20Westkust%22&f=false. 

Pautan lua suntiang