Urang Dayak Meratus

(Dialiahkan dari Suku Dayak Meratus)

Urang Dayak Meratus adolah namo kolektif untuak sakumpulan sub-urang Dayang yang mandiami sapanjang kawasan pagunungan Meratus di Kalimantan Selatan. Urang Banjar Kuala manyabuik urang Daya Meratus sabagai Urang Biaju (Dayak Biaju) karano dianggap samo jo Dayak Ngaju (Biaju), sadangkan urang Banjar Hulu Sungai manyabuik urang Dayak Meratus samo sebutan Urang Bukit (Dayak Bukit/Buguet)[1][2] Selato menduga, urang Bukit tamasuak golongan Urang Punan.[3] Tatapi Dayak Alai, Dayak Amandit (Loksado), Dayak Tapin (Harakit), Dayak Kayu Tangi, jo sabagainyo, salanjuiknyo manggolongan ka dalam Rumpun Ngaju. Namun panilitian tarakhir dari segi liguistik, bahaso yang digunoan sub urang Dayak ko tagolong babahaso Melayik, jadi sarumpun samo urang Kedayan, Dayak Kendayan jo Dayak Iban.[4]

Suku Dayak Meratus
L1013237.jpg
Jumlah populasi

kurang lebih 50.000 jiwa.

Kawasan bapopulasi cukuik banyak
Kalimantan Selatan: 50.000
Bahaso
Meratus, Banjar, Indonesia
Agamo
Kaharingan
Kalompok etnik takaik
Dayak Ngaju, Banjar
Litografi berjudul Orang-Boekit uit de Afdeeling Amoentai en Dajaksche vrouw uit Longwai ("Orang Bukit dari afdeeling Amuntai dan wanita Dayak Modang dari Long Wai") berdasarkan gambar oleh Carl Bock (1887)

Sasuai habitat kadiamannyo tasabuik mako balakangan ko labiah sanang disabuik Urang Dayak Meratus, daripado namo sabalumnyo Dayak Bukit yang alah talanjut dimaknai sabagai urang gunuang. Padohal manuruik Hairus Salim dari kosakata lokal di daerah tasabuik istilah bukit bararti bagian bawah dari suatu pohon yang juo bamakna urang atau kalompok urang atau rumpun kaluarga yang partamo yang marupoan cikal bakal masyarakaik lainnyo.

Babarapo urang-urang Dayak Meratus yaitu:[5]

Urang Dayak Pitap di Kabupaten Balangan suntiang

Orang Dayak Pitap

Rumpun Ot Danum suntiang

Manuruik Cilik Riwut, Urangu Dayak Bukit marupoan kaluarga yang tamasuak golongan urang Dayak Ngaju. Urang Dayak Ngaju marupoan salah satu dari ampek urang ketek bagian dari urang gadang (rumpun) yang juo dinamoi Dayak Ngaju.

Silsilah Urang Bukit;

Urang Dayak (urang asal), tabagi 5 urang gadang/rumpun :

  • Dayak Laut (Iban)
  • Dayak Darat
  • Dayak Apo Kayan / Kenyah-Bahau
  • Dayak Murut
  • Dayak Ngaju / Ot Danum, terbagi 4 suku kecil:
    • Dayak Maanyan
    • Dayak Lawangan
    • Dayak Dusun
    • Dayak Ngaju, tabagi babarapo urang kakaluargaan (sedatuk):
      • Dayak Bukit
      • Dayak Bakumpai
      • Dayak Berangas
      • Dayak Mendawai
      • dan lain-lain

Kaparcayoan jo Budaya suntiang

Urang Meratus kaparcayoannyo biasonyo disabuik Balian yang labiah manakankan upacara dalam kahidupan sarupo upacara pado proses pananaman padi atau panen. Sabagaimano halnyo samo urang Kanayatn yang malakukan upacara pesta panen Naik Dango di Kalimantan Barat. Urang Dayak Bukit juga ndak mangenal tradisi ngayau yang ado zaman dahulu pado kabanyakan urang Dayak.[26]

Upacara ritual urang Dayak Bukit, misalnyo "Aruh Bawanang" yang disabuik juo Aruh Ganal. Tarian ritual misalnyo tari Babangsai untuak padusi jo tari Kanjar untuak pria.

Rumah ritual adaik (aruh) Dayak Meratus disabuik balai.[27] Istilah balai masih dilastarikan dek Dayak Meratus yang masuak Islam/Banjar Hulu Sungai untuak manyabuik surau/langgar (labiah tapek Balai Islam).

Suku Dayak Bukit mangenal tigo kalompok roh pamaliharoan kawasan pamukiman jo tampek tingga yoitu :

  1. Siasia Banua
  2. Bubuhan Aing
  3. Kariau

Siasia Banua contohnyo:

  1. Siasia Banua Kambat
  2. Siasia Banua Pantai Batung
  3. Siasia Banua Kambat
  4. dan sebagainya

Bubuhan Aing (= komunitas air) contohnyo:

  1. Bubuhan Aing Muhara Indan
  2. Bubuhan Aing Danau Bacaramin
  3. Bubuhan Aing Maantas
  4. dan sebagainya

Kariau contohnyo:

  1. Kariau Labuhan
  2. Kariau Padang Batung
  3. Kariau Mantuil
  4. dan sebagainya

Bahaso Melayu Bukit suntiang

Bahasa Dayak Bukit, manuruik panilitian banyak kamiripan samo dialek Bahaso Banjar Hulu. Ado pula yang manamoan bahaso Bukit sabagai "bahaso Banjar archais". Bahaso Bukik tamasuak Bahaso Melayu Lokal yang disabuik Bahaso Melayu Bukit (bvu).

Populasi Urang Bangsa Dayak Bukit suntiang

Populasi urang Dayak Bukit di Provinsi Kalimantan Selatan: 35.838 (BPS - sensus th. 2000)

Badasarkan sensus penduduk tahun 2000 dek Badan Pusat Statistik (BPS), populasi urangu Dayak Bukit di Kalimantan Selatan bajumlah 35.838 jiwa, yang terdistribusi pado babarapo kabupaten jo kota, yoitu:

mtDNA suku Dayak Meratus suntiang

https://haplomaps.com/haplogroup-k/ Archived 2020-08-03 di Wayback Machine.

People: Meratus, Bukit Country/Region: Indonesia Group/Language: Malay

A1a: 0.0  A1b1: 0.0      B: 0.0     B2a: 0.0     B2b: 0.0      C: 3.1   C2: 0.0
D: 3.1       E: 0.0     E1: 0.0   E1b1a: 0.0   E1b1b: 0.0     E2: 0.0
F: 3.1       G: 3.1      H: 0.0       I: 0.0       J: 0.0     J1: 0.0   J2: 0.0
K: 6.3       L: 0.0      M: 3.1       N: 0.0       O: 9.4     O1: 9.4   O2: 34.4   O3: 21.9
P: 0.0       Q: 0.0   R/R1: 0.0     R1a: 3.1     R1b: 0.0    R2a: 0.0    S: 0.0     T: 0.0

Rujuakan suntiang

  1. (Inggirih) The Monthly repository (and review).. 10 Maret 1822. http://books.google.com/books?id=vEMFAAAAQAAJ&dq=Buguet%2C%20or%20Bukit&hl=id&pg=PA14#v=onepage&q=Buguet,%20or%20Bukit&f=false. 
  2. Istilah bukit sudah terdapat Hikayat Banjar (1663) merujuk kepada lokasi/penduduk pegunungan Meratus yang hidup terpisah dengan penduduk yang tinggal di sepanjang hilir sungai. Dalam Hikayat Banjar tertulis: "Kemudian daripada itu raja itu menyuruh Aria Magatsari menundukkan batang Tabalung dan batang Balangan dan batang Petak serta bukitnya............Sudah kemudian daripada itu maka maharaja Negara-Dipa menitahkan Tumanggung Tatah Jiwa menundukkan batang Alai dan batang Hamandit serta bukitnya."
  3. (Inggirih)Sellato, Bernard (1994). Nomads of the Borneo rainforest: the economics, politics,and ideology of settling down. University of Hawaii Press. pp. 17. ISBN 0-8248-1566-1. http://books.google.co.id/books?id=T_TGggCgjRgC&lpg=PA26&dq=suku%20bukat&pg=PA17#v=onepage&q=suku%20bukat&f=false. ISBN 9780824815660
  4. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, ed. (2013). Glottolog.[1] Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  5. (Indonesia) Potensi Budaya Kabupaten Melawi Archived 2012-01-21 di Wayback Machine.
  6. http://www.youtube.com/watch?v=kxapDaxDaZM
  7. Good News LABUHAN People/Language Movie Trailer (Bahasa Labuhan/Bahasa Dayak Bukit di Labuhan)
  8. FACEBOOK BOEBOEHAN BOEKIT LABUHAN
  9. "archive copy" (PDF). Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 2013-06-13. Diakses tanggal 2023-01-23. 
  10. http://anakmeratus.blogspot.com/2011/03/profil-komunitas-dayak-meratus-kiyu.html
  11. http://www.pixoto.com/images-photography/people/portraits-of-women/dayak-kiyu-71943508
  12. http://www.youtube.com/watch?v=rpZ7s4WT1o8
  13. "Salinan arsip" (PDF). Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 2013-06-13. Diakses tanggal 2014-08-03. 
  14. http://www.youtube.com/watch?v=3ZQrz3zQGic
  15. http://www.youtube.com/watch?v=LJyvd5LH0mQ
  16. Metro Tanjung[pranala nonaktif permanen][pautan nonaktif salamonyo]
  17. "Salinan arsip" (PDF). Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 2013-12-16. Diakses tanggal 2013-02-17. 
  18. http://www.youtube.com/watch?v=RBJqBweBagY
  19. http://www.youtube.com/watch?v=9DxQa9XFbeA
  20. "Tokoh Dayak Meratus Minta Perebutan Diakhiri". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2013-08-26. Diakses tanggal 2011-04-17. 
  21. "Pasca Diterbitkannya Keputusan MK Tokoh Paramasan Sampaikan Pernyataan Sikap". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2016-03-04. Diakses tanggal 2011-04-17. 
  22. Dua Kelompok Suku Dayak Berdemo Archived 2021-07-28 di Wayback Machine.[pautan nonaktif salamonyo]
  23. Dayak Bangkalaan Terima Ambulance Wallesta[pranala nonaktif permanen][pautan nonaktif salamonyo]
  24. http://www.youtube.com/watch?v=AU8TUKq08qI
  25. http://www.youtube.com/watch?v=riQjYGw5tEs
  26. "Salinan arsip" (PDF). Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 2016-03-27. Diakses tanggal 2016-09-12. 
  27. "archive copy". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2013-11-02. Diakses tanggal 2023-01-23. 

Pranala luar suntiang