Moko marupokan sabuah benda babantuak tambua nan ditutuik di bagian ateh jo bawah aejak ratuihan tahun silam dipakai sabagai alaik musik jo mas kawin di kalangan masyarakaik Alor, Nusa Tenggara Timur. Sia nan mampunyoi moko maningkekan status sosial sarato dianggap mangharagoi tradisi warisan leluhur walaupun moko indak di buek dek masyarakaik Alor.[1]

Pado jaman dulu, Moko biasonyo digunokan katiko upacara adaik jo babagai acara kasenian, sabagai alaik musik tradisional. Misalnyo untuak mangiriangi tarian tradisional Lego-Lego. Fungsi lain adolah sabagai alaik tuka ekonomi masyarakaik Alor nan pado maso itu masih mamakai caro barter. Dalam pangambangannyo, Moko barubah fungsi, sabagai mas kawin jo simbol status sosial. Kadua fungsi Moko itu sampai kini masih hiduik dalam tradisi turun-tamurun masyarakaik Alor, tarutamo masyarakaik suku Abui.[1]

Sijarah Moko suntiang

Moko-moko di baok dek padagang dari Cino di maso lalu untuak ditukakan jo komoditas dari kawasan tasabuik (kawasan panghasil rempah-rempah sarupo Kapulauan Banda jo Maluku). Bisa jadi, ado armada kapa padagang-padagang tasabuik nan tacampak di perairan Alor, sarato kahabisan makanan. Nekara perunggu nan di baok sabagai alaik tuka, akhianyo ditukakan jo komoditas utamo makanan dari Alor, sarupo incek kenari, jo jaguang. Hal iko tajadi 1000 tahun lalu, sahinggo pardagangan kenari jo jaguang balanjuik nan ditukakan jo Moko. Jadilah, Pulau Alor manjadi pulau jo koleksi Moko tabanyak hinggo kini, walaupun indak ado sijarahnyo pulau iko mamproduksi barang-barang dari parunggu.[2]

Bantuak Moko suntiang

Moko biasonyo disabuik sabagai nekara perunggu (semacam gendang), benda purbakala paninggalan budayo zaman pra-sijarah nan dipakiroan dibuek pado Zaman Parunggu. Manuruik para ahli, Moko nan tadapek di Alor dibuek manggunokan teknologi parunggu dari Vietnam bagian Utara, tapeknyo Dongson. Teknologi pambuekan Moko kamudian batebar ka babagai kawasan di Asia Tenggara, tamasuk Pulau Alor, malalui jalur pardagangan. Bantuak Moko sarupo drum badiameter 40—60 cm jo tinggi 80—100 cm nan babantuak jo pola hiasan nan baragam.[1][2]

Sacaro fisik, moko babantuak sarupo drum tangan nan badiameter 40 cm hinggo 60 cm jo tinggi 80 cm sampai 100 cm sarato mampunyoi bantuak jo desain nan bamacam-macam, tamasuak ornamen-ornamen khas Indochina sarupo Gajah jo ornamen lain, nan baragam. Pado umumnyo Moko babantuak lonjong sarupo gandang ketek,tapi ado pulo nan babantuak gandang gadang.[2]

Pola hiasannyopun bamacam-macam tagantuang jaman pambuatannyo sahinggo sangaik mirip jo benda-benda parunggu di Jawa katiko jaman Majapahit nan baragam. Pado umumnyo Moko babantuak lonjong sarupo gandang ketek,namun ado pulo nan babantuak gandang gadang. Pola hiasannyopun bamacam-macam tagantuang jaman pambuatannyo sahinggo sangaik mirip jo benda-benda parunggu di Jawa pado jaman Majapahit.[2]

Untuak jinih moko nan badiameter 50-100 meter jo tinggi 50 -250 cm, masyarakaik Alor manyabuiknyo nekara. Nekara iko jarang dibaok-baok sarato jarang pulo dipakai sabagai mas kawin. Di batang moko tadapek hiasan atau ukiran manyarupoi zaman kebudayaan Dongson, kebudayaan nan bakambang pado zaman perunggu di Vietnam utara. Ado babarapo macam moko, antaronyo moko nekara, pung, aimala, jo moko habartur.[1][2]

Kagunoan Moko suntiang

Pamerhati masalah moko nanmarupokan warga Alor, Arfah Daud (56), mangatokan, moko dikenal di Alor sajak abaik ka-14 nan digunokan sabagai alaik tuka manuka (barter). Pado abaik ka-17, moko dimanfaaikan sabagai alaik musik tradisional jo mas kawin. Namun, pado abaik ka-19, moko labiah banyak dipakai sabagai mas kawin. Di Alor tadapek anam pedagang moko jo nekara. Baliau mampunyoi moko hinggo ribuan nan tasimpan di rumah masiang-masiang. Bahkan, moko-moko diagiah sesajen pado bulan tatantu jo kayakinan kalau nenek moyang tetap tingga di dalam moko warisan itu sarato tetap manjago jo malinduangi saluruah isi rumah. Kolektor moko, Elia Tapaha (64), mangatokan, pado zaman dahulu, moko digunokan sabagai alaik musik tradisional karano bantuknyo mirip gandang. Namun, kamudian moko digunokan sabagai mas kawin untuak maminang anak gadih. [2][3]

Status Sosial suntiang

Untuak maminang saurang gadih Alor, kaluarga si pamudo harus manyadiokan 2-10 moko, bagantuang pado status sosial urangtuo si gadih. Jikok si gadih dari katurunan bangsawan, diparalukankan 5-10 moko. Namun, jikok dar masyarakaik biaso, paralu 2-4 moko untuak mas kawin. Jikok mampelai laki-laki barasal dari lua Alor, mako hanyo bisa manyarahkan 1 moko nan dilangkoki jo taranak jo sarung adaik Alor. Namun, akhia-akhia ko di kalangan suku tatantu di Alor, mas kawin moko diganti jo pitih dalam jumlah tatantu sasuai kasapakaikan kaduo pihak ditambah 1 moko.

Harago Moko suntiang

Satiik kampuang pasti mampunyoi moko. Kalau di Pantar, ado moko 7 anak panah itu nilai tatinggi nomor 1. Paliang murah Rp 15 juta,[1] Harago moko bakisar Rp 2 juta-Rp 3 juta per buah, sadangkan nekara Rp 5 juta-Rp 15 juta per buah. Moko nan labiah tinggi nilainyo bisa mancapai harago puluahan juta. Jadi kaum laki-laki harus barusaho mandapekan banyak pitih supayo bisa mandapekan moko sahinggo bisa manikah sasuai jo adaik di Alor. [2][3]

Rujuakan suntiang


  1. a b c d e Yustiana, Kurnia. "Mengenal Moko, Mas Kawin Unik di Alor". detikTravel (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2020-03-11. 
  2. a b c d e f g https://travel.kompas.com/read/2016/11/21/134200227/museum.1.000.moko.bagi.generasi.muda.alor?page=all
  3. a b Hananto, Akhyari. "Moko. Tradisi Berabad-abad di Alor, satu-satunya di dunia?". Good News From Indonesia (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2020-04-14.