Bareh adolah bagian incek atah (padi) nan alah dipisahkan dari sakam. Sakam sacaro anatomi disabuik 'palea' (bagian nan tasuruak) jo 'lemma' (bagian nan manutupi).

Bareh
Bareh, putiah, panjang, biaso
Nilai nutrisi per 100 g (3.5 oz)
Energi 1,527 kJ (365 kcal)
Karbohidrat 79 g
- Gulo 0.12 g
- Serat pangan 1.3 g
Lemak 0.66 g
Protein 7.13 g
Air 11.62 g
Tiamina (Vit. B1) 0.070 mg (5%)
Riboflavin (Vit. B2) 0.049 mg (3%)
Niasin (Vit. B3) 1.6 mg (11%)
Asam Pantotenat (B5) 1.014 mg (20%)
Vitamin B6 0.164 mg (13%)
Folat (Vit. B9) 8 μg (2%)
Kalsium 28 mg (3%)
Besi 0.80 mg (6%)
Magnesium 25 mg (7%)
Mangan 1.088 mg (54%)
Fosfor 115 mg (16%)
Kalium 115 mg (2%)
Zink 1.09 mg (11%)
Persentase marujuak pado rekomendasi Amerika Serikat untuak urang gadang.
Sumber: Data Nutrisi USDA
Surang padusi manumbuak bareh di sabuah kampuang dakek Bandung (foto diambiak taun 1908)

Pado salah satu tahap mamproses hasil panen padi, atah ditumbuak jo lasuang atau digiliang sainggo bagian luanyo (kulik atah) talapeh dari isinyo. Bagian isi ikolah nan barono putiah, kasirahan, ungu, atau bahkan itam, nan disabuik bareh.

Bareh umumnyo tumbuah sabagai tanaman taunan. Tanaman padi dapek tumbuah sampai 1–1,8 m. Daunnyo panjang jo tipih jo panjang 50–100 cm sarato leba 2–2,5 cm. Bareh nan dapek dimakan baukuran panjang 5–12 mm nan tabanyo 2–3 mm. Bareh dari sipuluik disabuik bareh sipuluik.

Anatomi bareh suntiang

Bareh sacaro biologi adolah bagian atah (padi) nan tadiri ateh:

  • aleuron, lapih paliang lua nan acok ikuik tabuang dalam proses pamisahan kulik,
  • endosperma, tampek sabagian gadang pati jo protein bareh tasimpan, sarato
  • embrio, calon tanaman baru (dalam bareh indak dapek tumbuah lai, salain jo bantuan teknik kultur jaringan). Dalam bahaso saari-ari disabuik ujuang bareh atau milukuik (Indonesia: mata beras).

Kanduangan bareh suntiang

Bak cando incek serealia lain, bagian paliang gadang bareh didominasi dek pati (kiro-kiro 80–85%). Bareh pun manganduang protein, vitamin (utamonyo pado bagian aleuron), mineral, jo aia.

Pati bareh tasusun dari duo polimer karbohidrat:

  • amilosa, pati jo struktur indak bacabang
  • amilopektin, pati jo struktur bacabang sarato sipaiknyo condong malakek

Pabandiangan komposisi kaduo golongan pati ko sangaik manantuan rono (janiah atau indak) jo tekstur nasi (lakek, lunak, kareh, atau darai). Sipuluik ampia sapanuahnyo didominasi dek amilopektin sainggo sangaik lakek, sadangkan bareh darai punyo kanduangan amilosa malabiahi 20% nan mambuek butiran nasinyo badarai-darai (indak malakek) sarato kareh.

Macam jo rono bareh suntiang

 
Babagai macam bareh jo sipuluik di Indonesia.

Rono bareh nan babeda-beda ditantuan sacaro genetik dek pabedaan gen nan manantuan rono aleuron, rono endospermia, jo komposisi pati pado endospermia.

  • Bareh putiah, sasuai namonyo, barono putiah agak janiah dek hanyo mampunyoi saketek aleuron jo kanduangan amilosa umumnyo sakitar 20%. Bareh ko mandominasi pasaran bareh.
  • Bareh sirah, dek aleuronnyo manganduang gen nan mamproduksi antosianin nan marupokan sumber rono sirah atau ungu.
  • Bareh itam, sangaik langka sabab dek aleuron jo endospermia mamproduksi antosianin jo intensitas tinggi sainggo barono ungu pakek barek ka itam.
  • Sipuluik (atau bareh katan), barono putiah, indak janiah, sadoalahnyo atau ampia sadoalah patinyo marupokan amilopektin.
  • Sipuluik itam, versi sipuluik dari bareh hitam.

Menteri Pertanian, Suswono sacaro resmi maluncuakan bareh analog nan babahan sagu, jaguang, jo tapuang ubi hasil inovasi Institut Pertanian Bogor[1] (IPB) sabagai kabutuahan pokok pangganti bareh padi. Bantuaknyo pun saroman jo bareh padi.

Babarapo jinih bareh mangaluakan baun arum bilo ditanak (misalnyo 'Cianjur Pandanwangi' atau 'Rajolele'). Baun ko disababkan dek bareh malapehan senyawa aromatik nan mambuek efek wangi. Sipaik ko ditantua sacaro genetik sarato manjadi objek rekayasa genetika bareh.

Di Iran Utara, di Provinsi Gilan banyak kultivar padi indica tamasuak Gerdeh, Hashemi, Hasani, jo Gharib, alah ditanam dek urang ka sawah.[2]

Aspek pangan suntiang

Bareh dimanpaaikkan utamonyo untuak diolah manjadi nasi, makanan pokok paliang pantiang panduduak dunia. Bareh digunokan juo sabagai bahan pambuek babagai macam masakan jo kue-kue, utamonyo dari sipuluik, tamasuak pulo untuak dijadikan tapai. Salain itu, bareh marupokan komponen pantiang untuak jamu beras kencur jo param di Jawa. Minuman nan tanamo dari olahan bareh adolah tuak jo aia tajin.

Dalam bidang industri pangan, bareh diolah manjadi tapuang bareh. Pamutiahan bareh (lapisan aleuron) nan mampunyoi kanduangan gizi tinggi, diolah manjadi dadak lunak (rice bran). Bagian embrio pun diolah manjadi suplemen makanan nan disabuik milukuik.

 
Lamang, salah satu olahan bareh sipuluik.

Untuak kaparaluan diet, bareh dijadikan sabagai salah satu sumber pangan bebas gluten dalam bantuak baincek-incek.

Di antaro babagai jinih bareh nan ado di Indonesia, bareh nan barono sirah atau bareh sirah diyakini mampunyoi khasiat sabagai ubek. Bareh sirah nan alah dikataui sajak taun 2.800 SM ko dek tabib-tabib sangkek tu dipicayo mampunyoi nilai-nilai medis nan dapek manyihaikkan badan. Walaupun baitu, dibandiangan jo bareh putiah, kanduangan karbohidrat bareh sirah labiah randah (78,9 gr: 75,7 gr), tapi hasia analisis Nio (1992) manunjuakkan nilai energi nan dihasiakan bareh sirah justru di ateh bareh putiah (349 kal: 353 kal). Salain labiah kayo protein (6,8 gr: 8,2 gr), hal itu mungkin disababkan kanduangan tiaminnyo nan labiah tinggi (0,12 mg: 0,31 mg).

Kakurangan tiamin dapek mangganggu sistem saraf jo jantuang, dalam kondisi barek dinamokan beri-beri, jo pitando mulo-mulo nafsu makan bakurang, gangguan cerna, kabobolan (sembelit), palatiah, kapiradan, dado badabok, jo refleks bakurang.

Unsur gizi lain nan ado pado bareh sirah adolah fosfor (243 mg per 100 gr bahan) jo selenium. Selenium marupokan bagian jajak (trace element) nan marupokan bagian esensial dari enzim glutation peroksidase. Enzim ko baguno manjadi katalisator dalam pamacahan peroksida manjadi ikatan nan indak basipaik toksik. Peroksida dapek barubah manjadi radikal bebas nan mampu maoksidasi asam lamak tak jenuh dalam membran sel itu marusak membran itu, manyababkan kanker, jo panyakik degeneratif lainnyo. Dek kamampuannyo itulah banyak ahli mangecekkan baraso bahan ko mampunyoi potensi untuak maambek panyakik kanker jo panyakik degeneratif lain.

Aspek budaya jo bahaso suntiang

 
Pado masyarakaik babudaya padi, biasonyo mampunyoi tampek khusus panyimpan bareh. Salah satunyo nan disabuik rangkiang, pado masyarakaik Minangkabau.

Bareh marupokan bagian integral, dapek dikatokan manjadi ciri dari budaya Austronesia, khususnyo Austronesia bagian barat. Istilah Austronesia labiah marupokan istilah nan maacu pado aspek bahaso (linguistik).

Pambeda padi, atah, merang, jurami, bareh, nasi, atau sipuluik marupokan salah satu ciri malakeknyo "budaya padi" pado masyarakaik pangguno kaluarga bahaso Austronesia. Baitu pulo bagian dari budaya Austronesia.

Sajumlah relief pado candi-candi di Jao pun manampakkan aspek "budaya padi" pado masyarakaik satampek pado maso itu. Budaya mananak bareh inggo kini masih tasuo manjadi kabiasaan saari-ari, walaupun babagai caro kilek alah dicubo, cando adonyo inovasi makanan tabuek dari bareh sarupo rengginang, batiah, bahkan inggo bareh sirah instan untuak maadaptasi gaya iduik nan samakin capek barubah.

Sastra suntiang

Pado masyarakaik Minangkabau, bareh pun manjadi hal nan dicaritokan dalam karya sastra salah satunyo lagu. Di antaro lagu Minang nan tanamo bacarito soal bareh iyolah Bareh Solok. Lagu nan diciptakan dek Nuskan Syarief dan dipopularkan dek Elly Kasim.[3] Salain itu, ado pulo dalam lagu pamainan anak-anak nan bunyinyo:[4]

Tiak manitiak

Tatitiak ujuang bareh

Kok pandai kau manitiak

Tatitiak duo baleh

Produksi padi (gabah kering giling) 10 nagara paliang gadang taun 2009 (dalam juta metrik ton) suntiang

Produksi padi per nagara — 2009
(million metric ton)[5]
  Cino 196
  India 133
  Indonesia 64
  Bangladesh 47
  Vietnam 38
  Myanmar 32
  Thailand 32
  Filipina 16
  Brasil 12
  Japang 10
Sumber:
fao.org[6]

Produksi bareh Indonesia (dalam ribuan ton) suntiang

Produksi bareh diprediksi sabagai 63,2% dari produksi Gabah Kering Giling (GKG):[7]

Taun Produksi (kiloton) Taun Produksi (kiloton) Taun Produksi (kiloton) Taun Produksi (kiloton)
1983 25.932 1992 31,356 2001 31,891 2009 40,656[8]
1984 24,006 1993 31,318 2002 32,130 2010 42,43** [9]
1985 26.542+ 1994 30,317 2003 32,950 2011 41,32 [10]
1986 27,014+ 1995 32,334 2004 [11] 33,490 2012 43,6 [12] / 40 [13]
1987 27,253+ 1996 33,216 2005 34,120 2013 41 [13]
1988 28,340 1997 31,206 2006 34,600+[14] 2014 41 [14]
1989 29,072 1998 31,118 2007 36,970+§ 2015 43 [14]
1990 29,366 1999 31,294 2008 38,078+# 2016 46 [13]
1991 29,047 2000 32,130 2008 40,34* 2017 47,29+[15]

+Swasembada bareh
§Jo asumsi produksi GKG 58.5 juta ton nan samo jo 36,9 juta ton bareh[16]
#Pakiraan BPS Maret 2009
*surplus 3 juta ton jo asumsi baso 63.83 juta ton GKG samo jo 40.34 juta ton bareh[17]
**67.15 juta ton GKG diasumsikan samo jo 42.43 juta ton bareh[9]
Sumber:BPS dan The Rice Report, 2003 Archived 2009-09-05 di Wayback Machine.

Impor bareh indonesia (dalam ribuan ton) suntiang

Taun Produksi (kiloton)
1983 1.169
1984 403
1985 -371 (swasembada bareh)
1986 -213
1987
1988 13
1989 325
1990 32
1991 179
1992 561
1993 -540
1994 643
1995 3.104
1996 1.090
1997 406
1998 6.077
1999 4.183
2000 1.512
2001 1.404
2002 3.703
2003 550 [5]
2004 0 (impor dilarang)
2005 0 (surplus 16 ribu ton)[6] Archived 2009-10-18 di Wayback Machine.
2006 150
2007 500 [7]
2008 0 [8] Archived 2009-09-05 di Wayback Machine.
2009 0 (pakiroan)

Sumber: BPS dan The Rice Report, 2003

Rujuakan suntiang

  1. "archive copy". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2013-12-02. Diakses tanggal 2019-09-01. 
  2. Pazuki, Arman & Sohani, Mehdi (2013). "Phenotypic evaluation of scutellum-derived calluses in 'Indica' rice cultivars" (PDF). Acta Agriculturae Slovenica. 101 (2): 239–247. doi:10.2478/acas-2013-0020. Diakses tanggal February 2, 2014. 
  3. "Bareh Solok". Lirik Lagu Minang Lamo (dalam bahasa Indonesia). 2008-05-16. Diakses tanggal 2019-09-01. 
  4. "NYANYIAN PERMAINAN ANAK". Scribd (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2019-09-01. 
  5. fao.org, Agriculture Statistics > Grains > Rice production (2009) by country, diakses tanggal 2012-02-5 
  6. http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx
  7. [1]. Tempo Interaktif edisi 6 Juli 2006
  8. http://www.seputar-indonesia.com/edisicetak/content/view/359944/
  9. a b "archive copy". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2019-09-01. Diakses tanggal 2019-09-01. 
  10. http://finance.detik.com/read/2012/01/11/134546/1812605/4/
  11. [2] Archived 2012-01-17 di Wayback Machine.. BaliPost daring. Edisi 11 Nov. 2004
  12. "archive copy". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2013-10-19. Diakses tanggal 2019-09-01. 
  13. a b c "archive copy". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2019-08-29. Diakses tanggal 2019-09-01. 
  14. a b c [3] Tempo Interaktif. 6 Juli 2006.
  15. [ https://www.pertanian.go.id/home/?show=news&act=view&id=2614]
  16. [4][pranala nonaktif permanen] Kompas daring. Edisi 26 Maret 2008
  17. "archive copy". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2019-09-01. Diakses tanggal 2019-09-01. 

Bibilografi suntiang

  • Watson, Andrew (1983). Agricultural innovation in the early Islamic world. Cambridge University Press. ISBN 0-521-06883-5. 

Pautan lua suntiang