Pangguno:Ardzun/bak kasiak/Ijoan
Morfem terikat suntiang
Dalam bahaso Minang ado duo jinih: morfem afiks jo parulangan.
Morfem Afiks suntiang
Prefiks (awalan) suntiang
ba- suntiang
ba- dipakai katiko sobok kato barawalan huruf konsonan pado kato nominal: badasi, bagaram, batuah
bar- dipakai katiko sobok kato barawalan huruf vokal pado kato nominal: baranak, baraia
ba- + nomina suntiang
Makna:
- Mampunyoi; Bantuak verba intransitif
- Ajo Rizal barumah di tapi pantai.
- Ani babaju banyak.
- Agus bakaretangin lamo
- Mamakai;
- Adi babaju putiah
- Mangandarai;
- Agus bakaretangin ka pasa.
- Mahasiakan
- Roih badendang sayang. (mangaluakan dendang)
- Inyo bamuko masam.
- Manyabuik atau maimbau
- basipaik atau bakamampuan
ba- + verba suntiang
malakukan (dasa)
kausatif: Adiak barageh di tukang guntiang. (berpangkas)
ba- + adjektiva suntiang
mangalami: Inyo nampak basusah ati
ba- + numeralia suntiang
bakalompok jo jumlah nan manjadi kato dasa
ba2- suntiang
anyo pado baraja. transitif
ba3- suntiang
Anyo bagabuang jo verba transitif dan bamakna pasif, jo syaraik pelaku indak disabuikan.
batua: Lah baambiak buku tu?
Lah batulih surek tu?
Baaja pulo urang gaek makan nasi, yo?
salah: buku tu lah baambiaknyo. kalau mau pakai buku tu lah diambiaknyo
surek tu lah batulihnyo.. kalau mau surek tu lah diambiaknyo.
di- suntiang
pada verba transitif, bentuk pasif.
buku tu sadang dibaco ayah
pena ambo diambiak adiak
pa- suntiang
paN- suntiang
Pado verba dan bafungsi derivasional.
Variasi bantuak: pa-, pam-, pan-, pang-, jo pany-
- pa-: untuak kato barawalan /l/, /r/, dan vokal, palutok (penelan), paracak (penunggang binatang), paambiak (pengambil)
- pam-: untuak kato barawalan /p/ jo /b/, pambaco, pamangu (pengukur), pamuta (pemutar)
- pan-: untuak kato barawalan /d/, /t/, /c/, jo /j/. pandapek, panutuik, panjaik, pancopet.
- pang-: untuak kato barawalan /k/ jo /g/,
- pany-: awalan /s/
Arti
- arti:
- Alat (panungke, panokok)
- orang yang melakukan kata dasar (pambaco, pandatang)
- mempunyai sifat dan kebiasaan pada kata dasar. (pambangih, pamaleh, panalaik)
pa- suntiang
Pembentuk verba imperatif
Pakudo banalah ambo! (Gunakan sekuat tenagalah diri saya seperti kuda)
Pabueklah!
ma- suntiang
Bergabung dengan nomina, verba, adjektiva, dan numeralia
mam-: /b/, /p/
man-: /t/, /d/, /j/, /c/
mang-: /k/ /g/
many-: /s/
ma-: /l/, /r/, vokal, dan nasal
ma- + nomina: berbentuk seperti
ma- + adjektif: menjadi atau menunjukkan proses
ma- + verba: melakukan sebagaiman yang ditunjukan kata dasar
ma- + numeralia: terbatas. seperti manduo, manujuah, manigo, maratuih
maN- suntiang
maN- + Nomina
menjadi
sa- suntiang
Kombinasi jo kato nan manunjuakan kuantitas
Makna:
satu; sakali, sadaguik (seteguk)
sama: kami sakampuang
ta1- suntiang
verba transitif, pasif, untuak kato nan aratinyo "indak singajo" atau "talok"
untuak "talok" untuak kato nan manunjuakan karajo nan dilakuan sungguah-sungguah.
Indak singakjo: bola tu tasipak dek adiak
talok: soal sarik tu tajawek dek adiak
ta2- suntiang
bagabuang jo adjektivaatau verba intransitif.
makna:
terasa atau merasa: tapaik raso jambu tu; tinjunyo tasakik dek ambo
agak atau keliatan: taputiah nampaknyo dindiang tu; tasirah nampaknyo warano oto tu
paliang, kok tagabuang jo nan mksudnyo untuak kualitas: takayo, tabarasiah,
ka- suntiang
lokasi atau arah
kalua
basi- dan baku- suntiang
makna saliang.
baku- anyo pado bakuantam (saliang menghantam)
dengan adjektiva: basilambek, basikareh, basitagang. saliang
dengan verba: basisuruik. menjadi adverbial. Inyo bajalan basisuruik
Infiks (sisipan) suntiang
makna seperti jo banyak. indak baitu maubah kelas kato
-ar-: garigi
-am-: jamari
-al-: tamali
Sufiks (akhiran) suntiang
-an suntiang
-an1 suntiang
bagabuang jo verba, manjadi nomina. (hasia dari kato dasa)
makanan tu lamak bana.
aliran sungai tu tapakok.
Pado kato nan dalam proto malayunyu barakhiran "ar", akan muncul baliak kok barakhiran -an. mode alir. kato dasa alia. manjadi aliran
juga bisa berarti alat. seperti takaran.
Bergabung dengan verba transitif, artinya mengerjakan sesuatu dgn org lain.
Tolong bukakan pintu!
Bacoan surek tu untuak nenek!
Katoan sajo nan sabananyo!
Kini lah mulai batuka jo -kan
-an2
objek nomina konkrit
tanaman padi di sawah tu
baean jambu tu jo batu
-i suntiang
Pada verba transitif dan hasilnya juga transitif. menunjukkan objeknya plurak atau banyak.objeknya tidak terbatas.
contoh
ambiaki jambu tu
bacoi buku tu
objek kalimat mengacu pada lokasi.
tanami sawah tu
pada nominamenjadi verba transitif imperatif, berarti memberi.
garami gulai tu
guloi kopi tu
badaki muko tu