Pangguno:Ardzun/bak kasiak/Ijoan

Morfem terikat suntiang

Dalam bahaso Minang ado duo jinih: morfem afiks jo parulangan.

Morfem Afiks suntiang

Prefiks (awalan) suntiang

ba- suntiang

ba- dipakai katiko sobok kato barawalan huruf konsonan pado kato nominal: badasi, bagaram, batuah

bar- dipakai katiko sobok kato barawalan huruf vokal pado kato nominal: baranak, baraia

ba- + nomina suntiang

Makna:

  • Mampunyoi; Bantuak verba intransitif
    • Ajo Rizal barumah di tapi pantai.
    • Ani babaju banyak.
    • Agus bakaretangin lamo
  • Mamakai;
    • Adi babaju putiah
  • Mangandarai;
    • Agus bakaretangin ka pasa.
  • Mahasiakan
    • Roih badendang sayang. (mangaluakan dendang)
    • Inyo bamuko masam.
  • Manyabuik atau maimbau
  • basipaik atau bakamampuan
ba- + verba suntiang

malakukan (dasa)

kausatif: Adiak barageh di tukang guntiang. (berpangkas)

ba- + adjektiva suntiang

mangalami: Inyo nampak basusah ati

ba- + numeralia suntiang

bakalompok jo jumlah nan manjadi kato dasa

ba2- suntiang

anyo pado baraja. transitif

ba3- suntiang

Anyo bagabuang jo verba transitif dan bamakna pasif, jo syaraik pelaku indak disabuikan.

batua: Lah baambiak buku tu?

Lah batulih surek tu?

Baaja pulo urang gaek makan nasi, yo?

salah: buku tu lah baambiaknyo. kalau mau pakai buku tu lah diambiaknyo

surek tu lah batulihnyo.. kalau mau surek tu lah diambiaknyo.

di- suntiang

pada verba transitif, bentuk pasif.

buku tu sadang dibaco ayah

pena ambo diambiak adiak

pa- suntiang
paN- suntiang

Pado verba dan bafungsi derivasional.

Variasi bantuak: pa-, pam-, pan-, pang-, jo pany-

  • pa-: untuak kato barawalan /l/, /r/, dan vokal, palutok (penelan), paracak (penunggang binatang), paambiak (pengambil)
  • pam-: untuak kato barawalan /p/ jo /b/, pambaco, pamangu (pengukur), pamuta (pemutar)
  • pan-: untuak kato barawalan /d/, /t/, /c/, jo /j/. pandapek, panutuik, panjaik, pancopet.
  • pang-: untuak kato barawalan /k/ jo /g/,
  • pany-: awalan /s/

Arti

  1. arti:
  2. Alat (panungke, panokok)
  3. orang yang melakukan kata dasar (pambaco, pandatang)
  4. mempunyai sifat dan kebiasaan pada kata dasar. (pambangih, pamaleh, panalaik)
pa- suntiang

Pembentuk verba imperatif

Pakudo banalah ambo! (Gunakan sekuat tenagalah diri saya seperti kuda)

Pabueklah!

ma- suntiang

Bergabung dengan nomina, verba, adjektiva, dan numeralia

mam-: /b/, /p/

man-: /t/, /d/, /j/, /c/

mang-: /k/ /g/

many-: /s/

ma-: /l/, /r/, vokal, dan nasal

ma- + nomina: berbentuk seperti

ma- + adjektif: menjadi atau menunjukkan proses

ma- + verba: melakukan sebagaiman yang ditunjukan kata dasar

ma- + numeralia: terbatas. seperti manduo, manujuah, manigo, maratuih

maN- suntiang

maN- + Nomina

menjadi

sa- suntiang

Kombinasi jo kato nan manunjuakan kuantitas

Makna:

satu; sakali, sadaguik (seteguk)

sama: kami sakampuang

ta1- suntiang

verba transitif, pasif, untuak kato nan aratinyo "indak singajo" atau "talok"

untuak "talok" untuak kato nan manunjuakan karajo nan dilakuan sungguah-sungguah.

Indak singakjo: bola tu tasipak dek adiak

talok: soal sarik tu tajawek dek adiak

ta2- suntiang

bagabuang jo adjektivaatau verba intransitif.

makna:

terasa atau merasa: tapaik raso jambu tu; tinjunyo tasakik dek ambo

agak atau keliatan: taputiah nampaknyo dindiang tu; tasirah nampaknyo warano oto tu

paliang, kok tagabuang jo nan mksudnyo untuak kualitas: takayo, tabarasiah,

ka- suntiang

lokasi atau arah

kalua

basi- dan baku- suntiang

makna saliang.

baku- anyo pado bakuantam (saliang menghantam)

dengan adjektiva: basilambek, basikareh, basitagang. saliang

dengan verba: basisuruik. menjadi adverbial. Inyo bajalan basisuruik

Infiks (sisipan) suntiang

makna seperti jo banyak. indak baitu maubah kelas kato

-ar-: garigi

-am-: jamari

-al-: tamali

Sufiks (akhiran) suntiang

-an suntiang
-an1 suntiang

bagabuang jo verba, manjadi nomina. (hasia dari kato dasa)

makanan tu lamak bana.

aliran sungai tu tapakok.

Pado kato nan dalam proto malayunyu barakhiran "ar", akan muncul baliak kok barakhiran -an. mode alir. kato dasa alia. manjadi aliran

juga bisa berarti alat. seperti takaran.

Bergabung dengan verba transitif, artinya mengerjakan sesuatu dgn org lain.

Tolong bukakan pintu!

Bacoan surek tu untuak nenek!

Katoan sajo nan sabananyo!

Kini lah mulai batuka jo -kan

-an2

objek nomina konkrit

tanaman padi di sawah tu

baean jambu tu jo batu

-i suntiang

Pada verba transitif dan hasilnya juga transitif. menunjukkan objeknya plurak atau banyak.objeknya tidak terbatas.

contoh

ambiaki jambu tu

bacoi buku tu

objek kalimat mengacu pada lokasi.

tanami sawah tu

pada nominamenjadi verba transitif imperatif, berarti memberi.

garami gulai tu

guloi kopi tu

badaki muko tu

Konfiks suntiang