Kalau Tak Untung (ejaan lamo: Kalau Ta' Oentoeng) adolah novel Indonesia nan ditulih dek Sariamin Ismail. Novel iko ditabikan patamo kali dek Balai Pustaka pado tahun 1933 dan tacatat sabagai novel patamo nan ditulih dek panulih padusi Indonesia. Dalam novel iko, Sariamin manggunoan namo pena Selasih.[1][2][3]

Kalau Tak Untung
PangarangSelasih (Sariamin Ismail)
Judul asaliKalau Tak Untung
NagaraIndonesia
BahasoBahaso Malayu
GenreNovel
PanabikBalai Pustaka
Tanggal tabik1933
Jinih mediaCetak
Jumlah laman156 (cetakan ke-23, 2001)
Diikuti dekPengaruh Keadaan (1973)

Kalau Tak Untung bacarito tantang kasiah indak sampai antaro Rasmani jo Masrul. Rasmani indak dapek hiduik basamo jo kakasiahnyo, Masrul, dek taalang adat. Tema saroman iko hampiang samo jo novel-novel Balai Pustaka lain pado masonyo.[4]

Latar balakang suntiang

Sariamin Ismail adolah saurang guru lulusan Meisjes Normaal School (MNS), sakolah guru khusus padusi di Padang Panjang.[5] Inyo alah banyak manulih artikel, cerpen, jo puisi di surek kaba. Tulisan patamonyo dimuek di majalah Assyaraq, majalah Persatuan Guru Padusi di Padang pado Mei 1926.[2] Hasil nan inyo dapek dari manulih inyo jadian sabagai tambahan panghasilan.[6]

Salain aktif manulih, Sarimain ikuik di banyak organisasi nan acok bapolitik.[7] Keaktifan Sariamin iko ruponyo manjadi ancaman, sahinggonyo inyo mamutuskan manulih mamakai namo samaran.[3] Inyo parnah mamakai namo Seleguri, Sri Gunung, Sri Tanjung, Ibu Sejati, Bundo Kanduang, jo Mande Rubiah.[2]

Naskah Kalau Tak Untung salasai inyo tulih pado 1933. Inyo mangiriman naskahnyo ka Balai Pustaka dek katuju jo honor gadang nan diagiah dek panarbit. Namun, Sariamin indak manggunoan namo samaran nan parnah inyo pakai sabalunnyo, malainkan manggunoan namo samaran baru, yakni Selsaih. Kalau Tak Untung barasia ditarimo dek Balai Pustaka dan manjadian Sariamin sabagai saurang pangarang padusi patamo nan manembus Balai Pustaka.[2][3][1]

Carito singkek suntiang

Rasmani alah bakawan dakek jo Masrul sajak ketek hinggo timbua raso cinto nan tabaok sampai mereka tumbuah dewasa. Sayangnyo, sistem kamasyarakatan atau adat nan balaku, indak maagiah jalan mereka untuak manjalin hubungan ka janjang parkawinan. Dek gaeknyo, Masrul alah dijodohan jo Aminah, saurang padusi nan indak dapek mambaco jo manulih.[8]

Samantaro Rasmani bakarajo sabagai guru, Masrul pai marantau mancari karajo. Di rantau, Masrul masih bakirim surek jo Rasmani. Inyo baarok Rasmani sudi maajaan kapandaian mambaco jo manulih ka Aminah. Ruponyo, sangkek di rantau, Masrul alah manikah jo padusi banamo Muslina. Hal iko mambuek Rasmani makan hati. Namun, kudian Masrul mancaraian Muslina dan bakirim surek ke Rasmina manyatoan kainginannyo untuk hidup basamo. Pado akhia carito, Rasmani alah tahu bahasonyo Masrul masih cinto ka inyo dan bajanji untuak mampaistrinyo, tetapi inyo labiah dulu maningga.[8]

Tema suntiang

Takah kabanyakan novel Balai Pustaka pado masonyo, Kalau Tak Untung ikuik maangkek tema kawin paso jo konflik antargenerasi. Lewat novel iko, Sariamin mangkritik budayo manjodohan anak jo orang nan alun dikenal samo sakali. Salain itu, Sariamin maagih pandangannyo tantang pantiangnyo pandidikan bagi anak padusi. Hal itu tampak pado panggambaran tokoh Rasmani.[4]

Manuruik anulih Sri Rahaju Prihatmi, walaupun sacaro tema indak ado nan baru pado Kalau Tak Untung, Sariamin dalam karya iko pandaoi mamikek pambaco.[9]

Tanggapan suntiang

Lewat Kalau Tak Untung, Sariamin mandapek sorotan jo pujian. Pamarhati sastra Jacob Sumardjo manyabuik novel iko alah maantaan Sariaman manjadi pujangga padusi Indonesia nan patamo.[10]

Manuruik kritikus sastra H.B. Jassin, Kalau Tak Untung punyo kakurangan dari segi panokohan. Manuruik inyo, panggambaran tokoh Kalau Tak Untung talampau balabiahan. Novel iko maadokan tokoh protagonis nan apobilo elok, elok bana, malawan tokoh jaek nan apabilo jaek, jaek bana. Adapun nan dipuji dek Jassin, adonyo gambaran baa psikologi tokohnyo sacaro jaleh, walaupun ado pulo nan indak.[11]

Rujuakan suntiang

  1. a b Ensiklopedia Kemdikbud.
  2. a b c d Moenir 1986, hlm. 385-386.
  3. a b c Mujiningsih 1983, hlm. 16-17.
  4. a b Mujiningsih 1983, hlm. 47-48.
  5. Asmuni 1983, hlm. 30.
  6. Teeuw 1980, hlm. 102.
  7. Mujiningsih 1983, hlm. 10.
  8. a b Endarmoko 1986, hlm. 380-384.
  9. Mujiningsih 1983, hlm. 46.
  10. Mujiningsih 1983, hlm. 17.
  11. Mujiningsih 1983, hlm. 45.

Daptar pustaka suntiang