Datuak Tabano

Datuak Tabano adolah pahlawan nan lahia pado taun 1869 nan barasa dari Kampuang Muaro Uwai, Kabupaten Kampar, Riau. Baliau dipanggia Gandulo. Baliau ko adolah Dubalang dari Datuak Tuo nan maagiah baliau gala Datuak Tabano. Gala ko dilakekan ka baliau dek Niniak Mamak Suku Malayu Datuak Tuo nan adolah musyawarah kaum pasukuan di Kabupaten Kampar. Datuak tabano bajuang di Kampar dimulai pado taun 1894. Dubalang adolah pangkek nan bapangaruh di dalam nagari. Apolai Datuak Tabano adolah dubalang dari Datuak Tuo nan mano datuak tuo iko iyolah pasak kunci Niniak Mamak duo baleh panjago banda pabatasan nan mamaciak kuaso katiko nagari sadang dirabuikan. Jadi, Datuak Tabano dituntuik untuak dapek mangamanan kuaso nagari. Untuak itu, datuak tabano dibakali samo ilimu tahan bantiang dek paluru.

Datuak Tabano punyo rambuik nan panjang. Katiko Datuak Tabano mandapek ancaman, katiko itu pulo rambuik panjang Datuak Tabano tagak bak cando ditabangan angin. Karano itu, Datuak Tabano punyo bini nan punyo juo ilimu pambenteang diri. Bini Datuak Tabano banamo Halimah Siyam. Datuak Tabano punyo duo urang anak. Namo anak-anak baliau adolah Abdullah jo Habibah. Pado taun 1895, kompeni Balando datang ka Limo koto. Tujuan Balando ko datang iyolah untuak mancaliak apo nan dapek diambiak dari Limo Koto. Tujuan indak elok Balando ko mandapek lawan dari rakyaik Limo Koto. Adoh limo kapa kompeni Balando nan malawan rakyaik Limo Koto.

Datuak Tabano punyo duo urang nan dipicayoinyo. Kaduo urang tu banamo Saleh jo Usman. Nan paliang diingek wakatu Datuak Tabano bajuang malawan Balando adolah wakatu baliau mampu manyabotase jo mangaraman kapa dagang Balando nan karano itu mambuek Balando rugi salamo ampia duo tahun. Iko dikaranoan Datuak Tabano mampu manguasoi Sungai Siak nan sabalumnyo dikuasoi dek Balando karano ado perjanjian damai antaro Balando jo Karajaan Siak pado taun 1841. Kapa-kapa Balando dibaka, sadoalah rempah-rempah indak dapek sampai ka Singapura. Datuak Tabano pernah manjadi salah satu panglima parang Tuanku Imam Bonjol malawan Balando di Sumatera Barat.

Imam bonjol ditangkok Balando. Hal iko mambuek Datuak Tabano malanjuikan pajuangan ka Muaro uwai. Datuak tabano pandai bagarilya. Duo urang nan dipicayoi dek Datuak Tabano mambantu baliau malawan Balando. Saleh jo Usman bapura-pura manjadi nalayan. Kaduo urang nan dipicayoi Datuak Tabano tadi diam diam masuak ka kapa Balando sarato mambaok hasil lauak nan ditangkok untuak mancaliak daerah nan ma nan dilalui dek Balando. Dari informasi ikolah Datuak Tabano dapek mangaraman kapa Balando. Akibaiknyo Balando rugi gadang. Hal ikolah nan mambuek Gubernur Jenderal Balando di Batavia mangiriman ciek Batalyon Tantaro ka Kampar. Tujuannyo iyolah manangkok iduik-iduik Datuak Tabano. Namun, Datuak Tabano indak takuik samo sakali.

Salah surang Sarsan Balando banamo Smith, nio mancubo malawan Datuak Tabano. Katiko Smith manyarang Datuak Tabano, baliau malompek mailakan sarangan tu. Tapi baliau tagalincia di lapiak nan takanai darah. Datuak tabano tajatuah. Katiko itu, Pawira Balando banamo Stein mancaliak datuak tabano tajatuah, sakatiko itu juo Stein nan tagak di dakek pintu manembak Datuak Tabano. Datuak Tabano mati syahid sakatiko itu juo.mayik Datuak Tabano dimakaman di kampuang bininyo iyolah di Kampuang Tanjuang. Sasudah ampek puluah hari dimakaman, sasuai kasapakatan dari pihak bini Datuak Tabano, makam baliau dipindahan ka pamakaman Suku Malayu Datuak Tuo di Kampuang Uwai, kampuang nan manjadi tanah tampek datuak tabano dilahian.