Aligator Amerika

binatang bueh di Amerika Sarikat

Aligator Amerika atau dapek disabuik juo jo buayo Amerika adolah salah ciek binatang bueh nan tadapek di nagara Amerika Serikat jo negara Meksiko. Masyarakaik Amerika manyabuik buayo ko jo namo lainnyo yaitu Aligator.[1] Aligator ko marupoan sajinih dari buayo, tapi punyo ciri-ciri muncuang nan agak panjang jo bulek bantuaknyo. Buayo ko iduiknyo di aia tawa, aia payau, atau di rawo-rawo.[1] Di nagara Amerika, buayo ko banyak iduik di daerah Florida bagian selatan. Pado tahun 1987, pamarentah legislatif satampek alah mamutuihan bahwasanyo buayo ko manjadi binatang resmi dan sakaligus dilinduangi di nagara bagian Florida tasabuik, Louisiana, tamasuak jo negara bagian Mississippi.[2]

Buayo Amerika nan bajinih buayo mississippi

Bantuak jo fisik suntiang

Buayo Amerika ko mampunyoi bantuak fisik badangnyo nan panjang jo kakinyo nan pendek, tapi buayo ko punyo tanago nan kuek. Bantuak fisik buayo ko dapek dipangaruahi dek babagai faktor di antaronyo iklim negara satampek, makanan mangso buayo tu jo patumbuahan buayo itu surang. Antaro buayo jantan jo buayo batino punyo badan nan ba katak-katak sampai ka ikua-ikuanyo. Kulik atau sisiak nan ado dipungguang buayo tasabuik sangaiklah kareh nan namo ilimiahnyo disabuik jo ostedermata. Buayo ko mampunyoi ampek kaki, kaampek kaki-kaki buayo tasabuik marupoan kaki nan pendek. Tadapek ado limo buah jari di masiang-masiang kaki mungko jo hamyo ampek jari masiang-masiang di kaki bagian balakang. Buayo ko punyo muncuang nan agak panjang. Buayo ko suko mangangoan muncuang nyo ka ateh bia dapek baangok sarato jo mamasuakan udaro ka dalam badan nyo bia bisa buayo ko maatur suhu badannyo.[3] Bantuak fisik lainyo nan dapek dicaliak dari buayo ko adolah di bagian ikuanyo. Bagian ikuanyo tasabuik nampak bagarih-garih bawarna. Katiko warna garih ikua buayo tu bawarna kuniang tarang mako dapek di pastian buayo tasabuik marupoan buayo nan masih mudo. Apobilo garis-garis nan ado di ikuanyo tu bawrna itam aau galok mako dapek di pastian bahwasanyo buayo tasabuik marupoan buayo nan alah tuo atau alah baumua. Untuak gigi buayo ko, buayo ko punyo ampek gigi nan gadang nan tadapek di rahang bagian bawah.Untuak kasadonyo jumlah banyak gigi buayo ko iolah sabanyak 74 sampai 80 gigi buayo.[4]

Makanan suntiang

Buayo ko marupoan binantang pamburu atau bintang bueh nan mamangso binatang lainyo jo mamakan dagiang binantang buruanyo tasabuik. Karano pamakan dagiang dari hasia buruannyo, buayo ko di sabuik juo sabagai binantang karnivora atau pamakan dagiang. Untuak mancari mangso nan ka dijadian makanan dek buayo ko, biasonyo buayo Amerika ko baburu mangso pado patang hari atau malam hari. Caro buayo ko baburu agak lain dari nan lain. Buayo ko indak langsuang mangaja binantang nan ka diburunyo. Biasonyo buayo ko hanyo tabariang atau diam sajo sarupo indak ado manggarik-manggarik do. Katiko itu buayo ko sadang mancaliak-caliak atau sadang mamatuik mangso maa nan akan jadi targetnyo. Buayo ko indak mambeda-bedaan mangso. Apopun mangso nan ba dagiang akan manjadi makananyo. Babarapo mangso dek buayo ko iolah ikan, kura-kura, saranggo, kocek, mamalia ketek, ula, babi hutan, ruso, kudo, jawi, jo kabau. Kalau lah sudah binatang buruan buayo ko tatangkok, mako buayo Amerika ko langsuang mancabiak-cabiak badan mangsonyo jo gigi-gigi nyo nan gadang sarato jo tajam. Sasudah dicabiak-cabiak, dagiang mangso tasabuik langusang di makan jo caro maluluanyo. Gigi-gigi buayo Amerika ko sangaiklah kuek dan dapek maancuan cangkang kura-kura. buayo Amerika ko dapek babru mangsonyo baiak itu di daratan maupun mangaja mangsonyo ka dalam aia.[5][6] Katiko buayo ko dapek mangso binaantang nan punyo badan labiah gadang sarupo babi hutan, kabau atau banteng, buayo ko indak langsuang maabiahan dagiang mangsonyo sakali makan. Buayo Amerika ko kadang manyimpan siso-siso dagiang buruannyo tasabuik di dalam aia atau di dalam batang aia. tujuan buayo malakuan hal tasabuik iolah bia dagiang mangsonyo manjadi lunak sahinggo labiah murah untuak manggigik sarato jo malulua nyo ka dalam muluik.[7]

Tampek iduik suntiang

Buayo aligator ko rato-rato iduik di aia payau jo aia tawa. Tapi buayo ko labiah banyak iduik nyo di aia tawa sarupo jo di batang aia jo di danau-danau sarato jo di rawo-rawo. Ado pulo sabagain buayo ko iduik di kolam-kolam nan dibuek dek warga satampek. Biasonyo buayo-buayo nan iduik di kolam-kolam ko untuak dijadian penelitian jo malestarian buayo-buayo tasabuik. Buayo ko dapek iduik di daratan jo aia tawa namun buayo ko dapek pulo manjalajah sampai ka aia payau atau bisa sampai ka muaro lauik. Tatapi buayo aligator ko indak dapek masuak ka aia lauik karano lidah buayo ko agak senstif jo aia garam. Manuruik panalitian di Florida bagian utara samo tangah bahwasanyo buayo aligator nan jantan labiah suko iduik di aia danau katiko musim semi samintaro itu buayo aligator nan batino labih suko iduik di rawo-rawo. Salanjuinyo, katiko musim paneh buayo jantan labiah suko kalua dari perairanyo atau majalajah ka parairan lain, samintaro itu buayo nan batino masih manatap di rawo-rawo untuak mambuek sarang jo batalua. Salain itu, bantuak badan dari buayo aligator ko dipangaruhi juo dek lingkuangan tampek nyo iduik. Buayo aligator nan badannyo agak ketek banyak di tamui di lahan-lahan basah sarupo jo di rawo-rawo karano buayo ko hanyo iduik indak jauah dari rawo-rawo tasabuik, sadangkan buayo nan badannyo gadang banyak di tamui di kawasan-kawasan nan tabukak sarupo di danau jo di batang aia. Buayo nan babadan gadang ko acok juo mancari mangso nan ado di daratan.[8][9]

Pakambangbiakan suntiang

Pakambangbiakan buayo aligator ko dimulai jo dari pakawinan. Biasonyo buayo-buayo ko kawin katiko alah masuak pado musim semi. Rato-rato pado musim semi di malam harinyo buayo-buayo jantan jo batino bakumpua. Biasonyo buayo nan batino akan mambuek sarang nan diparuntuakan untuak manyimpan talua anakan nyo di dakek aia danau atau batang aia. Nan jaleh talua anakan buayo ko di latakan dek induak nyo di tampek nan aman dari binantang pamangso lainyo sarato jo tetap manjago suhu talua anakannyo tasabuik. Buayo aligator rato-rato dapek batalua sakitar 20 hinggo 50 talua. Salamo anam puluah limo hari induak buayo atau buayo batino salalu barado di dakek sarang nyo untuak manjago talua anakanyo dari binantang pangganggu lainyo. Katiko maso manateh alah tibo, anak-anak buayo tasabuik mangaluan suaro nan agak kareh sahingoo tadangan dek induaknyo. Salanjuiknyo induak buayo tasabuik manggali sarangnyo tadi sarato jo mambuekan jalan untuak anak-anak buayo nan alah manateh tasabuik untuak langsuang masuak ka dalam aia. Salamo limo bulan anak-anak buayo ko salalu barado di dakek induak nyo. Anak-anak buayo tasabuik makan dari mangso nan dicari dek induaknyo sarupo jo ula, kura-kura, rakun, jo baruang. Katiko anak-anak buayo alah gadang, anakan buayo ko manjadian ula, kura-kura dan lainyo ko tetap sabagi mangsonyo.[10][11][12]

Palinduangan suntiang

Jumlah populasi buayo aligator Amerika ko magalami panurunan di karanoan paburuan lia dek manusia sarato rusaknyo tampek nyo iduik dek ulah manusia jo bancano alam. Pado tahun 1967 buayo Amerika ko masuak ka dalam binantang nan tarancam punah. Ancaman ka punahnyo buayo tasabuik alah badampak luweh ka daerah-daerah disakitarnyo. Akibaik dari kaadaan tasabuik, Badan Layanan Satwa Liar Amerika Serikat bagerak capek untuak malinduangi buayo ko dengan ado nyo undang-undang palinduangan buayo. Pamarintah rutin mamonitor patumbuahan jo pakambangan buayo-buayo tasabuik. Karano buayo tasabuik alah dilinduangi, buayo tasabuik di jadian binatang resmi atau maskotnyo negara bagian Florida.[13][14]

Poto-poto buayo aligator Amerika suntiang

Rujuakan suntiang

  1. a b "American Alligator". Animals. Diakses tanggal 2020-01-27. 
  2. "State Reptile - Florida Department of State". dos.myflorida.com. Diakses tanggal 2020-01-27. 
  3. "American Alligator" (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2020-01-27. 
  4. "American alligator". Smithsonian's National Zoo (dalam bahasa Inggris). 2016-04-25. Diakses tanggal 2020-01-27. 
  5. CNN, Eliott C. McLaughlin, Steve Almasy and Catherine E. Shoichet. "Disney alligator attack: Resort to add warning signs, source". CNN. Diakses tanggal 2020-01-27. 
  6. Choi, Charles Q. (2013-08-30). "Crocodiles and alligators like to chomp down on ... fruit !". NBC News (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2020-01-27. 
  7. "Alligators have been sighted in Tennessee". www.tn.gov (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2020-01-27. 
  8. Seay, Katharyn. "Alligator mississippiensis (Alligator, Gator, American alligator, Florida alligator, Mississippi alligator, Louisiana alligator.)". Animal Diversity Web (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2020-01-28. 
  9. Goodwin, Thomas M (1979). "Seasonal Activity Ranges and Habitat Preferences of Adult Alligators in a North-Central Florida Lake". Diakses tanggal 28 Januari 2020. 
  10. "American Alligator". Animals. Diakses tanggal 2020-01-28. 
  11. "Crocodilians: Natural History and Conservation - Crocodiles, Caimans, Alligators, Gharials". crocodilian.com. Diakses tanggal 2020-01-28. 
  12. Guggisberg, C. A. W. (Charles Albert Walter), 1913-1980. ([1972]). Crocodiles; their natural history, folklore and conservation. Newton Abbot,: David & Charles. ISBN 0-7153-5272-5. OCLC 375780. https://www.worldcat.org/oclc/375780. 
  13. "Endangered Species | ESA Document Library". www.fws.gov. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2020-01-28. Diakses tanggal 2020-01-28. 
  14. "EDIS - Electronic Data Information Source - UF/IFAS Extension". edis.ifas.ufl.edu. Diakses tanggal 2020-01-28.