Ulos adolah kain tenun dari khas Batak nan babantuak salendang. Benda ko adolah simbol restu, kasiah sayang dan pasatuan, sasuai jo papatah Batak nan babunyi Ijuk pangihot ni hodong, Ulos pangihot ni holong, nan aratinyo jikok ijuak adolah pangabek palapah pado batangnyo, mako ulos adolah pangabek kasiah sayang di antaro sasamonyo.

Ulos

Manuruik asa katonyo, ulos adolah salimuik nan maangekan badan sarato malinduangi badan dari udaro dingin. Manuruik kapicayoaan niniak urang Batak, ado tigo sumber kahangatan dan ulos dianggap paliang aman sarato dakek jo iduik saari-ari.

Daulunyo niniak muyang urang Batak adolah urang-urang gunuang. Hal itu dikaranokan kabiasaannyo nan tingga jo baladang di daerah gunuang. Iduik di dataran tinggi mambuek niniak muyang alah biaso malawan udaro dingin.[1]

Sijarah suntiang

 
Alaik nan dipakai untuak mambuek ulos

Sijarah ulos bamulo, pado mulo niniak muyang nan manggunokan cahayo matohari dan api untuak tameng malawan raso dingin. Masalah ketek tumbuah katiko niniak muyang manyadari bahwa matohari indak bisa diparintahkan sasuai kandak urang. Pado siang ari ado awan putiah jo awan itam nan indak basahabaik. Sadangkan pado malam hari raso dingin samankin manjadi-jadi dan api sabagai sumber kahangatan kaduo indak baitu bisa digunokan di wakatu lalok dek barisiko tinggi. Dek tasasak kaadaan, akhianyo niniak muyang bapikia kareh mancari jalan lain nan labiah elok. Mako lahialah ulos sabagai barang budayo asali urang Batak.

Sasuai hukum alam ulos malalui caro nan cukuik panjang nan mamakan wakatu nan lamo, sabalun barakhianyo ulos manjadi tando adat urang Batak sampai kini. Babeda jo ulos nan kito tau, dulunyo ulos malah dijadikan salimuik atau aleh kasua dek niniak muyang urang Batak. Tapi ulos nan digunokannyo jauah labiah tinggi, labiah taba, labiah lambuik, jo motif nan banilai seni. Capek atau lambeknyo ulos manjadi kebutuhan sahari-hari, karano bisa dijadikan pakaian nan rancak jo motif nan mamikek. Ulos mamiliki arati nan baguno katiko mulai dipakai urang tuo-tuo dalam patamuan adat resmi. Apo lai ditambah jo kabiasaan niniak muyang urang Batak nan salalu mamiliah ulos sabagai hadiah kapado urang-urang nan disayangnyo.[2]

Aturan pamakaian suntiang

 
"Mangulosi" tradisi nan ado dalam rangkaian alek adat Batak

Dalam ritual, ulos mampunyoi aturan nan harus dipatuahi. Urang nan buliah malilikan ulos (bahaso Batak: mangulosi) adolah urang nan silsilah katurunannyo labiah tinggi. Misalnyo, urang tuo buliah mangulosi anaknyo, tapi anaknyo indak buliah mangulosi urang tuonyo. Di sampiang itu, ulos nan diagiah musti sasuai jo aturan adat. Karano satiok ulos punyo arati surang, bilo digunokan, disampaikan kapado siapo, dan dalam upacara nan sarupo apo, sainggo gunonyo indak bisa dipatukakan.[3]

Pamakaian kain ulos iko sacaro garih gadangnyo tabagi kadalam tigo caro, yaitunyo siabithononton (dipakai), sihadanghononton (dililikan di kapalo atau bisa juo di tenteng), jo sitalitalihononton (dililikan di pinggang). Salain dipakai untuak sahari-hari, kain ulos dipakai juo katiko upacara-upacara adaik. Tatapi, indak kasado jinih kain ulos dapek dipakai dihari-hari biaso. Biasonyo laki-laki batak menganakan saruang tenun bamotif kotak-kotak, tali-tali jo baju nan babantuak kemeja kuruang nan bawarna itam, sarato jo indak mamakai aleh kaki. Dek urang batak, kain ulos dianggap karamaik sarato mampunyoi dayo mistis untuak maagian palinduangan ka pamiliaknyo. Salain itu, dek masyarakaik batak, kalau ado upacara adaik nan indak mamakai kain ulos mako upacara tasabuik dianggap indak sah.[4]

Jinih suntiang

Dalam adat Batak, macam ulos nan tanamo adolah Ulos Regidup, Ulos Ragihotang, Ulos Sibolang, Ulos Ragidup Silinggom, Ulos Bintang Marotur/Ulos Marotur, Ulos Godang/Ulos Sadum Angkola, Ulos Ragi Hotang, Ulos Sitolu Tuho, Ulos Manggiring.[5]

Rujuakan suntiang

  1. HUMAS. "Ulos Batak: Sejarah, Makna dan Jenisnya | SIMATARAJA" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2019-11-17. 
  2. HUMAS. "Ulos Batak: Sejarah, Makna dan Jenisnya | SIMATARAJA" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2019-11-17. 
  3. HUMAS. "Ulos Batak: Sejarah, Makna dan Jenisnya | SIMATARAJA" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2019-11-17. 
  4. Purwati, M. (2010). Pesona Wisata Sumatra Utara. Klaten: PT Intan Pariwara. pp. 50. 
  5. HUMAS. "Ulos Batak: Sejarah, Makna dan Jenisnya | SIMATARAJA" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2019-11-17.