Bahaso Kurinci (Melayu: Bahasa Kerinchi; Jawi: بهاس كرينچي) adolah variasi bahaso Melayik nan digunokan urang Kurinci[1] di sakitar wilayah Sungai Penuh jo Kabupaten Kerinci, Jambi, Malaysia jo lainnyo. Bahaso ko tamasuak dalam rumpun bahaso Austronesia. Ragam dialeknyo amaik tinggi kok dicaliak dari wilayah panutuanyo nan ketek, tiok kampuang mampunyoi dialeknyo surang.[2]

Kurinci
Baso Kinci (hulu), Baso Kincai (hilir)
بهاس كرينچي
Ditutuakan diIndonesia
Malaysia
RantauDi sakitar wilayah Sungai Penuh jo Kabupaten Kerinci, Kabupaten Bungo, Kabupaten Merangin, Jambi, Riau, Sumatera Barat, Kuala Lumpur, Malaysia
Jumalah panutua285.000
260.000 di Indonesia (2000)  (indak ado tanggal)
Rumpun bahaso
Sistim panulihanAksara Incung
Abjaik Jawi
Kode-kode bahaso
ISO 639-1-
ISO 639-2-
ISO 639-3kvr
Aksara Incung

Daulu bahaso ko ditulih jo aksara Rencong atau Incung. Hal ko tampak dari banyak benda sijarah nan di atehnyo tatulih bahaso Kurinci baaksara incung. Namun kini, indak banyak urang Kurinci nan pandai manulih jo mambaco aksara iko. Tulisan ko masih dijago dek pamarintah satampek jo pamakaiannyo pado panulisan namo jalan jo tampek di Kerinci jo Sungai Penuh.[3]

Bantuak kato suntiang

Dalam bahaso Kurinci ado kato benda, kato sipaik, jo kato karajo. Kato-kato dalam bahaso Kurinci maalami parubahan bantuak manuruik ubuangan sabuah kato jo kato-kato lainnyo dalam sabuah frasa atau kalimaik. Parubahan bantuak ko manjadi ciri khas bahaso Kurinci nan indak dipunyoi bahaso-bahaso Malayik lainnyo. Ado duo bantuak kato, diantaronyo:[4][5]

  1. Bantuak I[5] atau absolut (absolute form)[4]
  2. Bantuak II[5] atau oblik (oblique form)[4]

Bantuak absolut marupokan bantuak netral dari sabuah kato, dapek diinterpretasikan sabagai bantuak umum atau dasanyo. Sadangkan bantuak oblik marupokan bantuak nan labiah spesifik atau tarikek bagantuang pado konteks frasa atau kalimaiknyo.[4] Contohnyo:

Minang Kurinci
Absolut Contoh frasa Oblik Contoh frasa
rumah umah umahnyo gadeang

rumahnyo gadang

umoh umoh gadeang

rumah gadang

tanah tanah nyo mlei tanah

inyo bali tanah

tanoh tanohnyo datua

tanahnyo data

jawi jawi jawinyo tideu

jawinyo tidua

jawoy Nyo mlei jawoy

inyo bali jawi

Kosakato dasa suntiang

Kato ganti urang

  • Ambo = Aku, Akew, Akau
  • Angku/Angkau = Kayo
  • Sanak = Ikau, iko
  • Kalian = iko
  • Waang = Mpu
  • Kau = Kau
  • Kami = Kami
  • Kito = Kito
  • Inyo = Nyu, Dio
  • Baliau = Dio

Kato tanyo

  • Apo = apo
  • Manga = piyo
  • Kamano = kamano
  • Bagaimano = manen
  • Siapo = sapo
  • Barapo = brapo

Kato karajo

  • Pai = Pegi, Lalau
  • Baliak = Balik
  • Main = Maen    
  • Masak = Masak
  • Makan = Makan
  • Duduak = Duduk
  • Malala = Usik
  • Baraja = Bulaja, Balajea 
  • Baretong = Beritung
  • Mancari = Nala/nalak

Contoh kalimaik suntiang

  • Alangkah iloknyo gadih itoh. Sabana rancak gadih tu.
  • Dio lah pegi bugawe minin. Inyo lah pai karajo kini.
  • Tulung ambik ku nyuk kue itu. Tolong ambiakan den kue tu.
  • Ahi paneh, aku dak jadi usik ke gao. Ari paneh, den indak jadi pai rau ka aia angek.
  • Manen caru mpu pegi skula? Baa caro kau pai sikolah?

Rujuakan suntiang

  1. Kerinci Speaking Peoples - Joshua Project
  2. Steinhauer, H. (2002). 10 More (on) Kerinci sound-changes. Between worlds: Linguistic papers in memory of David John Prentice, 149.
  3. EPU, Ramond (2017-08-27). "Menjaga aksara incung Kerinci agar tak punah". https://beritagar.id/ (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2019-09-29.  Hapus pranala luar di parameter |website= (bantuan)[pranala nonaktif permanen]
  4. a b c d Steinhauer, h. (2018). Sound-changes and loanwords in Sungai Penuh Kerinci, Wacana, 19(2), 375-407.
  5. a b c Anwar, J. (1984). Morfologi kata benda dan kata sifat bahasa Kerinci. Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.

Pautan suntiang

(Inggirih) Bahaso Kurinci di Ethnologue