Bahaso-bahaso di Indonesia

Di Indonesia, tadapek labiah dari 700 bahaso iduik.[1] Kabanyakannyo tabik dari rumpun bahaso Austronesia, jo babarapo bahaso Papua. Bahaso rasmi adolah bahaso Indonesia, sabuah varian bahaso Melayu,[2] nan digunoan di saluruah nusantaro, — jo maminjam kato-kato dari bahaso-bahaso Indonesia sarupo bahaso Jawa, Sunda jo Minangkabau. Bahaso rasmi, bahaso Indonesia, digunoan untuak badagang, pangaruihan, jo media, tapi sabagian gadang urang Indonesia marupoan urang multilingua atau bakecek labiah dari ciek bahaso.[1] Sabagian gadang buku ditulih dalam bahaso Indonesia.

Dek sabauk nagara Indonesia anyo mambari status rasmi ka bahaso Indonesia, bahaso-bahaso lain ko indak ado status rasmi di tahap nasional maupun wilayah, jo iko mambuek bahaso Jawa bahaso indak rasmi nan talaweh ditutua, jo bahaso Sunda mandapek tampek kaduo (indak kiro dialek bahaso Cino).

Bahaso maikuik panutua suntiang

 
Babarapo kalompok gadang etno-linguistik di Indonesia
Bahaso-bahaso nan talaweh diguoan di Indonesia[3]
(Nomor manunjuakan bilangan panutua asali, tanpa dikiro bahaso nasional, Bahaso Indonesia)
Bahaso Bilangan (juta) Taun kajian Kawasan utamo
Indonesia/Melayu 210 2010 Indonesia kasadonyo
Jawa 84.3 2000 (sensus) Banten Utara, utara Jawa Barat, Jogjakarta, Jawa Tengah jo Jawa Timur
Sunda 34.0 2000 (sensus) Jawa Barat, Banten
Madura 13.6 2000 (sensus) Pulau Madura (Jawa Timur)
Minangkabau 5.5 2007 Sumatra Barat, Riau
Musi ( Malayu Palembang)[4] 3.9 2000 (sensus) Sumatra Selatan
Melayu Manado (Minahasa) 3.8 2001 Minahasa, Sulawesi Utara
Bugih 3.5 1991 Sulawesi Selatan
Banjar 3.5 2000 (sensus) Kalimantan Selatan, Kalimantan Timur, Kalimantan Tengah
Aceh 3.5 2000 (sensus) Aceh
Bali 3.3 2000 (sensus) Pulau Bali jo Lombok
Betawi 2.7 1993 Jakarta
Sasak 2.1 1989 Pulau Lombok, (Nusa Tenggara Barat)
Batak Toba 2.0 1991 Sumatra Utara
Melayu Ambon 1.9 1987 Maluku
Makassar 1.6 1989 Sulawesi Selatan
Batak Dairi 1.2 1991 Sumatra Utara
Batak Simalungun 1.2 2000 (sensus) Sumatra Utara
Batak Mandailing 1.1 2000 (sensus) Sumatra Utara
Cino Hokkien 1.0 2000 Sumatra Utara, Riau, Kapulauan Riau
Melayu Jambi 1.0 2000 (sensus) Jambi
Mongondow 0.9 1989 Sulawesi Utara
Gorontalo 0.9 1989 Gorontalo
Dayak Ngaju 0.9 2003 Kalimantan Selatan
Nias 0.8 2000 (sensus) Pulau Nias, Sumatra Utara
Batak Angkola 0.7 1991 Sumatra Utara
Melayu Maluku Utara 0.7 2001 Maluku Utara
Cino Min Nan 0.7 1982 Utara Sumatra, Riau, kapulauan Riau jo Kalimantan Barat
Cino Hakka 0.6 1982 Bangka Belitung, Riau jo Kalimantan Barat
Batak Karo 0.6 1991 Sumatra Utara
Uab Meto 0.6 1997 Nusa Tenggara Timur (Timor Barat)
Bima 0.5 1989 Pulau Sumbawa (Nusa Tenggara Barat)
Manggarai 0.5 1989 Pulau Flores (Nusa Tenggara Timur)
Toraja-Sa’dan 0.5 1990 Sulawesi Selatan, Sulawesi Barat
Komering 0.5 2000 (sensus) Sumatra Selatan
Tetum 0.4 2004 Timor Barat
Rejang 0.4 2000 (sensus) Bengkulu
Muna 0.3 1989 Tenggara Sulawesi
Semawa 0.3 1989 Pulau Sumbawa, Nusa Tenggara Barat
Bangka 0.3 2000 (sensus) Pulau Bangka (Bangka Belitung)
Osing 0.3 2000 (sensus) Jawa Timur
Gayo 0.3 2000 (sensus) Aceh
Cino Kantonis 0.3 2000 Sumatra Utara, Riau, Jakarta
Tolaki 0.3 1991 Tenggara Sulawesi
Lewotobi 0.3 2000 Pulau Flores
Tae’ 0.3 1992 Sulawesi Selatan

Carta bandiangan suntiang

Bahaso-bahaso Indonesia suntiang

Di bawah ko adolah daftar nan manunjuakan babarapo bahaso nan ado di Indonesia. Maupun ado pabedoan tapsia nan mano bahaso jo nan mano dialek, daftar manunjuakan sabananyo tadapek banyak bahaso nan dakek jo ampia sarupo, namun masiah indak dapek dipaham dek urang nan babahaso lain. Bahaso-bahaso iko diatua maikuik bilangan panutua.

Minang ciek duo tigo ampek aia urang rumah anjiang karambia ari baru kito (inklusif) apo jo
Kutai satu due tige empat ranam urang rumah koyok nyiur hari beru etam apa dengan
Indonesia/ Melayu satu dua tiga empat air orang rumah anjing kelapa hari baru kita apa dan
Jawa siji loro têlu[5] papat banyu uwòng[5] omah asu kambìl[5] dinå[5] anyar/énggal[5] adhéwé[5] åpå[5]/anu lan
Sunda hiji dua tilu opat cai/ci jalma imah anjing kalapa poé anyar urang naon jeung
Madura settong dhuwa' tello' empa' âên oreng roma pate' nyior are anyar sengko apa ban
Melayu Palembang sikok duo tigo empat banyu wong rumah anjing kelapo siang baru kito apo dan
Bugih seqdi dua tellu eppa je'ne' tau bola asu kaluku esso ma-baru idiq aga na
Banjar asa dua talu ampat banyu urang rumah hadupan nyiur hari hanyar kita apa wan
Aceh sa dua lhèë peuët ureuëng rumoh asèë u uroë ban geutanyoë peuë ngon
Bali sa dadua telu patpat yèh anak umah cicing nyuh dina mara iraga apa muah
Betawi atu' due tige empat aer orang rumeh anjing kelape ari baru kite ape ame
Sasak sa/seke' due telu mpat aik dengan bale acong/basong kenyamen/nyioh jelo baru ite ape dait
Batak Toba sada dua tolu opat aek halak jabu biang harambiri ari ibbaru hita aha dohot
Melayu Ambon satu dua tiga ampa air orang ruma anjing kalapa hari baru katong apa dan
Makassar se're rua tallu appa' je'ne' tau balla' kongkong kaluku allo beru ikatte apa na
Batak Mandailing sada dua tolu opat aek halak bagas asu arambir ari baru hita aha dohot
Mongondow inta' dua tolu opat tubig intau baloi ungku' cekut singgai mo-bagu kita onda bo
Melayu Manado satu dua tiga ampa aer orang ruma anjing kalapa hari baru torang apa deng
Dayak Ngaju ije' due' telu' epat danum uluh huma' asu enyuh andau haru itah narai en
Lampung say ʁuwa telu ampat way jelema nuwa asu nyiwi ʁani ampai ʁam api jama
Tolaki o'aso o'ruo o'tolu o'omba iwoi toono laika odahu sanggore oleo wuohu inggito ohawo ronga
Nias sara dua tölu öfa idanö niha omo asu banio luo bohou ya'ita hadia ba

Sistem Tulih suntiang

Sarupo kabanyakan sistem tulih dalam sijarah manusia, panulihan di Indonesia indak dibuek jo sistem nan dibuek sandiri tapi jo sistem nan dibuek dek panutua bahaso-bahaso lain sarupo Tamil, Arab, jo Latin. Sabagai contoh, bahaso Melayu mamiliaki sijarah panjang sabagai bahaso nan tatulih tapi bahaso ko ditulih jo aksara-aksara Indik, Arab, jo Latin. Bahaso Jawa lah ditulih jo aksara Pallava dari India Selatan, sarato aksara tabikan nan disabuik Kawi, jo aksara Jawa nan manggunoan abjad Arab nan disabuik pegon (nan mamuekan bunyi-bunyi bahaso Jawa), jo aksara Latin.

Aksara Cino indak panah digunoan untuak manulih mano-mano bahaso Indonesia, maupun namo tampek, namo paribadi, jo namo barang-barang dagang Indonesia tabik dalam laporan nan dibuek untuak rajo-rajo Cino.[6]

Deklarasi Hak-Hak Manusia Sajagaik (Artikel 1) dalam Bahaso-Bahaso di Indonesia suntiang

Bahaso Minangkabau:

(Sadonyo manusia dilahiakan mardeka dan punyo martabaik sarato hak-hak nan samo. Mareka dikaruniai aka jo hati nurani, jo naknyo bagaul satu samo lain dalam samangaik sarupo urang badunsanak)
  • Bahaso Indonesia (Bahasa Indonesia)
Semua orang dilahirkan merdeka dan mempunyai martabat dan hak-hak nan sama. Mereka dikurniai akal dan hati nurani dan hendaknya bergaul satu sama lain dalam semangat persaudaraan.
  • Bahaso Jawa (Boso Jowo)
Sabên wong kalairake kaṇṭi mardika lan darbe martabat lan hak-hak kang paḍa. Kabeh pinaringan akal lan kalbu sarta kaajab pasrawungan anggone mêmitran siji lan sijine kaṇṭi jiwa sumadulur
  • Bahaso Rejang (Baso Jang)
Manusio kutə yo lahia mərdeka ngən punyo hak dik samo. Manusio nəlie Tuhan aka ngən atie, kərno o kəlak nə itə bəkuat do dik luyən nak ləm raso səpasuak
  • Bahaso Malayu Bengkulu
Segalo orang dilahirkan merdeka kek punyo martabat kek hak-hak nan samo. Tobonyo dikasi akal kek hati nurani supayo bekawan dalam raso cak orang besanak
  • Bahaso Melayu
Semua manusia dilahirkan merdeka dan sama rata dari segi kemuliaan dan hak-hak. Mereka mempunyai pemikiran dan perasaan hati dan hendaklah bertindak antara satu sama lain dengan semangat persaudaraan.
  • Bahaso Bugih (Basa Ugi)
Sininna rupa tau ri jajiangngi rilinoe nappunnai manengngi riasengnge alebbireng . Nappunai riasengnge akkaleng, nappunai riasengnge ati marennni na sibole bolena pada sipakatau pada massalasureng.
  • Bahaso Bali (Basa Bali)
Sami manusane sane nyruwadi wantah merdeka tur maduwe kautamaan lan hak-hak sane pateh. Sami kalugrain papineh lan idep tur mangdane pada masawitra melarapan semangat pakulawargaan.
  • Bahaso Sunda (Basa Sunda)
Sakumna jalma gubrag ka alam dunya teh sifatna merdika jeung boga martabat katut hak-hak anu sarua. Maranehna dibere akal jeung hate nurani, campur-gaul jeung sasamana aya dina sumanget duduluran.
  • Bahaso Madura (Basa Madura)
Sadajana oreng lahir mardika e sarenge drajat klaban hak-hak se dha-padha. Sadajana eparenge akal sareng nurani ban kodu areng-sareng akanca kadi taretan.
  • Bahaso Aceh (Bahsa Acèh)
Bandum ureuëng lahé deungon meurdéhka, dan deungon martabat dan hak njang saban. Ngon akai geuseumiké, ngon haté geumeurasa, bandum geutanjoë lagèë sjèëdara. Hak dan keumuliaan.
  • Bahaso Tetum (Lia-Tetun)
Ema hotu hotu moris hanesan ho dignidade ho direitu. Sira hotu iha hanoin, konsiensia n'e duni tenki hare malu hanesan espiritu maun-alin.
  • Bahaso Dawan (Uab Metô)
Atoni ma bife ok-okê mahonis kamafutû ma nmuî upan ma hak namnés. Sin napein tenab ma nekmeü ma sin musti nabai es nok es onlê olif-tataf.
Kanan mansian mahonis merdeka ma nok upan ma hak papmesê. Sin naheun nok tenab ma nekmeû ma sin es nok es musti nfain onlê olif-tataf.
  • Bahaso Banjar (Bahasa Banjar)
Sabarataan manusia diranakakan bibas mardika wan ba'isi martabat lawan jua ba'isi hak-hak nang sama. Bubuhannya sabarataan dibari'i akal wan jua pangrasa hati nurani, supaya samunyaan urang antara sa'ikung lawan sa'ikung bapatutan nangkaya urang badangsanakan.
  • Bahaso Lampung (Bahasa Lampung)
Unyin Jelema dilaheʁko merdeka jama wat pi'il ʁik hak sai gokgoh. Tiyan dikaruniako akal jama hati nurani maʁai unggal tiyan dapok nengah nyampoʁ dilom semangat muaʁiyan.

Rujuakan suntiang

  1. a b Lewis, M. Paul (2009). "Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition". SIL International. Diakses tanggal 17 November 2009. 
  2. Sneddon, James (2003). The Indonesian Language: Its history and role in modern society. Sydney: University of South Wales Press Ltd. 
  3. http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=ID
  4. Muhadjir. 2000. Bahasa Betawi:sejarah dan perkembangannya. Yayasan Obor Indonesia. p. 13.
  5. a b c d e f g Piwulang Basa Jawa Pepak, S.B. Pramono, hal 148, 2013
  6. Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and Histories. New Haven and London: Yale University Press. p. 29. ISBN 0-300-10518-5.